فیوزها
، در کلیه تاسیسات الکتریکی برای
جلوگیری از صدمه دیدن و معیوب شدن وسایل و
نیز برای قطع کردن دستگاههای معیوب از شبکه که بر اثر
عوامل مختلف از قبیل نقصان عایق بندی ، ضعف استقامت الکتریکی
یا مکانیکی و ازدیاد بیش از حد جریان مجاز
وسایل حفاظتی ، بکار می رود .
فیوزها می بایست بگونه ای انتخاب
شوند که در اثر اضافه بار یا اتصال کوتاه در کمترین زمان ممکن عمل
کرده و مدار قسمت معیوب را قطع کنند .
انواع فیوز ها :
1- تند کار: این فیوزها زمان قطع کمتری نسبت
به فیوزهای کندکار داشته و به همین دلیل در مصارف
روشنایی استفاده می شوند .
2- کند کار: این فیوزها با زمان قطع بیشتر
برای راه اندازی موتورهای الکتریکی استفاده
می شوند .
انواع فيوزها از نظر ساختار:
1- فیوزهای فشنگی:
این
فیوز رایجترین نوع از فیوزهاست که به کار برده می
شود. منشا اصلاح فیوزی به توپی چینی که در سطح
بیرونی فیوز قراردارد، مربوط است، که سیم با نقطه ذوب
پایین در آن قراردارد. توپی مانند سرپیچ لامپ در سر
پیچ پیچانده می شود و پس در هر کوتاه شدن مدار تعویض
می شود.
معمولا ، یک فیوز یا دسته
فیوزهایی به اتصال های تامین کننده جریان در
یک ساختمان یا هر آپارتمانی متصل می شود. گاهی
فیوزها را در جعبه مستقلی قرارمی دهند.
فیوزپریزی در ساختمان جعبه فیوز وجود دارد که باید
با عبور جریان ۳تا ۵A ذوب
می شود، فیوز آپارتمان با عبور جریان ۱۵تا
۲۰A ذوب
می شود. در حالیکه فیوز یک ساختمان برای
جریانهای خیلی شدیدتر چند صد آمپر تنظیم
می شود.
2-فيوزهاي اتوماتيک يا آلفا:
نوعي فيوز خودکار است که عبور جريان بيش از حد مجاز از آن باعث قطع مدار مي شود؛ اما دوباره مي توان شستي آن را به داخل فشار داد تا ارتباط برقرار شود. بعضي از فيوزهاي خودکار دو عمل جريان زياد و بار زياد در مدار کنترل مي کنند؛ اما پس از قطع شدن ،بايد پس از مدت کمي دوباره شستي مربوطه را فشار داد تا مدار وصل شود.
در فيوز هاي اتوماتيک دو عنصر مغناطيسي و حرارتي وجود دارد که قسمت مغناطيسي آن اتصال کوتاه يا جريان زياد و قسمت حرارتي آن (بيمتال) بار زياد (افزايش جريان تدريجي) را قطع مي کند.
3-فیوزهای مینیاتوری:
کاربرد و طرز کار فیوز مینیاتوری MCB
فیوزهای مینیاتوری نوعی از فیوزها هستند که میتوانند مدارات را در برابر جریان اتصال کوتاه و جریان اضافه بار محافظت نمایند. یک فیوز از این نوع ازدو مکانیزم برای عملکرد خود استفاده میکند , تشخیص جریان اتصال کوتاه بوسیله یک سیم پیچ دارای تعداد دور کم و قطر زیاد ومیباشد . تشخیص جریان اضافه به عهده یک فلز ( بیمتال) میباشد که بوسیله عبور جریان مدت دار بیش از جریان نامی گرم شده و بر اثر خم شدنباعث عمل کنتاکت فیوز شده و مدار را قطع میکند .
فیوزهای مینیاتوری بر حسب نوع کاربرد به دو گروه تند کار و کند کار تبدیل میشوند . از فیوز تند کار جهت مدارهای روشنایی ( غیر موتوی ) و از فیوز تند کار جهت مدارات موتوری استفاده میشود .
فیوز مینیاتوری یا کلید مینیاتوری Miniature Circuit Breaker که اختصارا MCB نامگذاری شده است تجهیزات الکتریکی خانگی و صنعتی را در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار ( عبور جریان غیر مجاز ) محافظت میکند.
به
عبارت ساده می توان گفت فیوز یک وسیله حفاظتی است
که در تجهیزات و مدارات الکتریکی به کار برده میشود تا
در مواقعی که جریانی بیشتر از حد انتظار از وسیله
عبور می کند مدار قطع شود تا سایر تجهیزات آسیبی
نبینند.
فیوز مینیاتوری از دو مکانیزم برای عملکرد
خود استفاده میکند : عملکرد بیمتالی برای حفاظت اضافه بار
و عملکرد مغناطیسی جهت حفاظت از اتصال کوتاه.
بعبارت دیگر ، تشخیص جریان اضافه به عهده یک فلز ( بیمتال) میباشد که بوسیله عبور جریان مدت دار بیش از جریان نامی گرم شده و بر اثر خم شدن باعث عمل کنتاکت فیوز مینیاتوری شده و مدار را قطع میکند.
همچنین جریان اتصال کوتاه بوسیله سیم پیچ که دارای تعداد دور کم و قطر زیاد میباشد بصورت مغناطیسی تشخیص داده شده و فیوز مینیاتوری عمل می کند.
فیوز مینیاتوری از نظر کاربرد به تیپهایB روشنایی ،C موتوری ،D ترانسفورماتوری ،K قدرت ،Z بسیار حساس تقسیم بندی می گردد:
فیوز مینیاتوری نوع B روشنایی :
کلید مینیاتوری نوع B عموما در مصارف خانگی و روشنایی کاربرد دارند. این کلیدها در جریان اضافه بار بین 3 تا 5 برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می کنند و حساسیت مناسبی برای کاربردهای عادی خانگی دارند. این کلید به فیوز مینیاتوری تندکار نیز معروف است.
فیوز مینیاتوری نوع C موتوری :
کلید مینیاتوری نوع C بیشتر کاربرد صنعتی دارند. این کلیدها در جریان اضافه بار بین 5 تا 10 برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می کنند و زمان قطعشان از تیپ B بیشتر است. این کلید به فیوز مینیاتوری کندکار نیز معروف است.
فیوز مینیاتوری نوع D ترانسفورماتوری :
کلید مینیاتوری نوع D برای مصارف صنعتی خاص ( مانند مولد های اشعه ایکس X-Ray و یا ترانسفورماتورها ) استفاده می شوند. این کلیدها در جریان اضافه بار بین 10 تا 20 برابر جریان نامی در زمان مشخص ، مدار را قطع می کنند و زمان قطعشان از تمامی تیپها بیشتر است.
فیوز مینیاتوری نوع K قدرت :
کلید مینیاتوری نوع K برای حفاظت در مدارات قدرت ، ترانسفورماتور و موتور ها استفاده می شوند. در این نوع از کلید مینیاتوری حد جریان برای قطع در موارد اضافه بار کمتر از سایر کلیدهاست و هنگام به وجود آمدن اضافه بار مدار را سریعتر قطع می کنند ولی در موارد اتصال کوتاه منحنی قطع این نوع کلید ها بین تیپ D و C می باشد.
فیوز مینیاتوری نوع Z بسیار حساس :
این
نوع از کلید مینیاتوری هنگامی که جریان
عبوری از جریان نامی بیشتر شود در یک مدت زمان خاص
( که از تمامی تیپها کمتر است ) طبق منحنی قطع ، فرمان قطع را
صادر می کند. حساسیت این نوع از کلیدها ، هم در مواقع
اضافه بار و هم اتصال کوتاه از تمامی تیپهای دیگر
بیشتر است و در صورت بروز خطا مدار را سریعتر قطع می کند. بنابر
این کاربرد این نوع فیوز مینیاتوری در مدارات
با حساسیت بالا می باشد.
زمان قطع این تیپها به ترتیب ( از سریعترین ) عبارت
است از : Z و B و C و D
4-فیوزهای بکس:
این فیوزها دارای فشنگی هستند که میتوااند از نوع تندکار یا کندکار باشد. نوع تندکار معمولا برای مدارهای روشنایی و نوع کندکار معمولا برای الکتروموتورها به کار میرود که در اصطلاح به آن فشنگ موتوری میگویند. داخل فشنگها یک سیم حرارتی ذوبشونده هست که اطراف آن با خاک نرم کوارتز و ماسه پر میشود تا حرارت و جرقهٔ حاصل از سوختن سیم حرارتی را به خود جذب کند. فشنگها دارای یک پولک رنگی در انتهای خود هستند که پشت شیشهٔ کلاهک فیوز قرار میگیرد. این پولک با یک سیم نازک به سر فشنگ وصل شده که آمپر نامی آن را مشخص میکند، و پس از سوختن فیوز این پولک نیز به داخل آن میافتد.