اخلاق اسلامی

نویسنده : آیت الله دستغیب

من از هر کوچکی کوچکترم

هر کس را بنگرید که در علم پیشرفت کرده باشد در برابر امام علیه السلام همانند قطره است و دریا و اگر خودش هم آدم فهمیده ای باشد حتما اعتراف خواهد داشت. ببینید امام علیه السلام که معدن علم است تمام علوم نزد او است خودش را چه می بیند.
حضرت زین العابدین علیه السلام در دعای عرفه صحیفه سجادیه عرض می کند: و من کمترین و کوچکترین کمها و کوچکها هستم بلکه از ذره هم کمترم(145) امام معصوم علیه السلام می فرماید من از هر کوچکی در درگاه الهی کوچکترم عاجز و ذلیلم. آن وقت کسی که خود را عالم می داند کبر کند من از فلانی بالاترم داناترم. میزان پیش خدا با تقواتر بودن است، کسی که دانشجوی دینی می شود باید از همان اول حد مخلوق، عجز و نیازش را فراموش نکند خودش را برتر از دیگران نداند، نگوید او از عوام است و من از خواص، عام و خاص یعنی چه؟ گروهی از لحاظ عدد بسیار و گروهی اندک، پس آن گروه بسیار بر اندک کبر ورزند؟ آن هم به واسطه اینکه از حیث اصطلاح بر آنها زیادتی دارند؟

من در برابر شما احساس حقارت می کنم

بله، انسان اگر عالم واقعی شد می فهمد که میزان چیز دیگر است، لذا می گوید شاید همین مقلد من، همین مرید من فردا به بهشت برود و من بدبخت به جهنم لذا تواضعش بیشتر می شود و خودش را از همه روسیاه تر می بیند.
در سخنرانی امام خمینی چندی قبل در برابر جوانانی که به جبهه اعزام می شدند فرمود:
«من در برابر شما احساس حقارت می کنم».
این جمله کشف از بیداری دل این مرد بزرگ می کند، شما را که با این ایمان، اخلاص و این گذشت می بینم من حقیرم در برابر این جانفشانی در راه خدا.
اگر این دانشها با تواضع همراه باشد خوب است وگرنه شیطان هم خیلی چیزها بلد بود ولی کبر او را بدبخت کرد. «بلعم باعور» هم دانشمند بود، ولی در برابر موسی، پیغمبر خدا ایستاد. به او گفتند موسی برای بنی اسرائیل، تو هم برای عمالقه و کبرش او را مغرور کرد و بدبخت شد. وای بر شخص روحانی که با کبر باشد، دانشجویان دانشگاه هم همین اند.

شیر را بچه همی ماند بدو

عامل سوم کبر جاه؛ یعنی شهوت و رفعت اجتماعی است. بعضی اوقات به نسب است، نسب موهوم مثل اینکه از فلان قبیله یا فرزند فلان الدوله است به دیگران با نظر حقارت می نگرد، از ازدواج با آنان خودداری می کند؛ چون خودش را برتر می داند.
بعضی اوقات کبر به سیادت است سیادت یعنی آقایی به واسطه نسبت شخص به خاتم الأنبیاست. می بیند خود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم چگونه است؟ می فرمود من همیشه خاک نشین هستم. ابتدا به سلام را حتی به بچه ها ترک نمی کرد، در حالی که این آقا سید توقع سلام از همه دارد؛ چون سید است کسی که تو از او کسب شرافت سیادت کرده ای چنین است این قدر تواضع داشت، پس افتخار به این بزرگمرد باید همراه با آثار نسب ایشان باشد.