‏سرشناسه : جوادي آملي، عبدالله، ‏۱۳۱۲ - ‏
‏عنوان و نام پديدآور : استفتائات/ جوادي‌آملي( دام ظله).
‏مشخصات نشر : قم:اسراء‏‏،۱۳۸۷.
‏مشخصات ظاهري : ‏‏۱۸۴ ص.
‏شابك : ‏۲۰۰۰۰ ريال‏978-964-8739-16-9
‏وضعيت فهرست نويسي : فاپا
‏يادداشت : چاپ دوم.
‏يادداشت : كتابنامه به صورت زيرنويس.
‏موضوع : فتوا‌هاي شيعه-- قرن ۱۴
‏موضوع : فقه جعفري -- رساله عمليه
‏رده بندي كنگره : ‏BP۱۸۳/۹‏/ج۸۶الف۵ ۱۳۸۷
‏رده بندي ديويي : ‏۲۹۷/۳۴۲۲
‏شماره كتابشناسي ملي : ۱۲۶۸۹۳۹
برگرفته از سايت
http://portal.esra.ir/Pages/Index.aspx

1 آيا حضرتعالي بقاء بر تقليدِ مرجعِ ميت را جايز مي‌دانيد؟
*******پاسخ:*****
بقاء بر تقليد ميت، جايز است.
*******جوادي آملي 13 / 9 / 1373

آيا بقاء بر تقليد مجتهد متوفايي كه از مجتهدان موجود اعلم باشد، همه مسايل را شامل مي‌شود (اعم از مسايلي كه مكلف عمل نموده يا نَه)؟
*******پاسخ:*****
اگر ميت از احياء اعلم باشد، در موارد اختلاف با فتواي احياء بقاء بر تقليد وي لازم است.
محور بقاء اعم از آن است كه عمل شده باشد يا نشده باشد.
*******جوادي آملي 27 / 9 / 1373

مراد از تقليد چيست؟
*******پاسخ:*****
تقليد همان التزام و تعهد به فتاواي مرجع معين است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

در بقا بر تقليد ميت، آيا شرطي را معتبر ميدانيد؟
*******پاسخ:*****
صِرف تحقق تقليد از مرجع معين، براي جواز بقاء بر تقليد او بعد از رحلت، كافي است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

فرزندانم به سن تكليف تشرّف يافته‌اند و مي‌خواهند از حضرتعالي تقليد كنند.
آيا مي‌توانند به دليل عدم وجود رساله شما، از رساله امام استفاده كنند؟
*******پاسخ:*****
فرزندان شما طبق آخرين رساله امام راحل ( قدس سره ) عمل نمايند و موارد اختلاف نظر را استفتاء كنند.
*******جوادي آملي 30 / 3 / 1374

آيا براي اعلم بودن مرجع تقليد، علم روز شرط است يا سبقت او بر ديگران در مجتهد شدن؟
*******پاسخ:*****
هر كس در مقام مرجعيت، از ديگران اعلم بود يا ديگران از او اعلم نبودند. مرجع تقليد است.
*******جوادي آملي 8 / 4 / 1374

آيا مسائل سي و چهارگانه باب تقليد از كتاب شريف تحريرالوسيله پس از رحلت حضرت امام (ره) براي كساني كه معتقد به اعلميت آن بزرگوار هستند، اكنون نيز قابل تقليد مي‌باشند و يا اينكه در تمامي آنها بايد به مجتهد زنده رجوع نمايند؟
سؤال 2: آيا نظر شريف در مورد مقلِّدين حضرت امام خميني (ره) كه معتقد به اعلميت آن بزرگوار هستند پس از رحلت حضرت آيت الله العظمي اراكي (ره) كه اذن بقاء بر تقليد را داده بودند و اكنون به اذن حضرت عالي بقاء بر تقليد دارند، همانند نظر شريف حضرت امام در مسألة چهارده از باب تقليد كتاب شريف تحريرالوسيله است يا خير؟
*******پاسخ:*****
مباحث اجتهاد و تقليد تحريرالوسيله موارد اختلاف نظر در 34 مسألة تحرير
1) مسأله 2 التقليد هو الإلتزام بالعمل بفتوي مجتهد معين و إن لم يعمل بَعدُ.
2) مسأله … يجب العدول إلي الثاني الأعلم في مورد الإختلاف إذا لم يكن فتوي الأوّل موافقاً للاحتياط.
3) مسأله 12 … يجب العدول فيما إذا لم يكن فتوي الأوّل موافقاً للإحتياط.
4) مسأله 13 و يجب الرجوع إلي الحي الأعلم في مورد ال اختلاف إذا لم يكن فتوي الميت موافقاً للإحتياط.
5) مسأله 14 … الأظهر البقاء علي تقليد الثاني.
6) مسأله 21 … لا مجال للحصر بل أي طريق يثبت بها فتوي المجتهد و يعلم به، يكتفي بذلك.
7) مسأله 23 يجب تعلّم المسائل التي يبتلي بها غالباً من العبادات و غيرها.
8) مسأله 32 إن كانت هناك قرينة علي اعتبار كيفية خاصّة ي العمل تلزم رعايتها سواء كانت مطابقة لتقليد الموكل أم لا أو مطابقة
لوظيفه‌ي الميت أم لا و إن لم تكن هناك قرينة علي رعاية كيفية خاصّة الأظهر هو رعاية العامل وظيفه‌ي نفسه، لانه المأمور بذلك العمل من ناحية الغير وأما الولي فلا مجال له إلا العمل بوظيفته لأن الأمر متوجّه إليه بدءً.
*******جوادي آملي 2 / 2 / 1375

مستدعيست نظر شريف را در خصوص «جواز» يا «وجوب» بقاء بر تقليد از حضرت امام خميني @ (قده) بيان فرماييد.
آيا بقاء بر تقليد مجتهد متوفّي اعلم از احياء تمام مسائل (اعم از مسائلي كه مكلّف عمل نموده يا ننموده) را شامل مي‌شود يا خير؟
*******پاسخ:*****
بقاء بر تقليد ميت جايز است.
جواب 2: اگر ميت اعلم از احياء باشد بقاء بر تقليد در موارد اختلاف با فتواي احيا لازم است.
جواب 3: محور بقاء اعم از آن است كه عمل شده باشد يا نشده باشد.
*******جوادي آملي 27 / 9 / 1383

اين بخش داراي 10 سؤال مربوط به احكام طهارت است.

1 - حكم رطوبتي كه بعد از بول و عمل استبراء از انسان خارج مي‌شود چيست؟
2 - چون فكر مي‌كنم كه اين رطوبت نجس است هر روز لباسهايم را آب مي‌كشم و براي نماز خودم را مي‌شويم گاهي هم كمتر به دستشويي مي‌روم، اين باعث بيماري نيز برايم گشته است.
مدتيست كه به اين وسواس دچار شدم لطفاً مرا از اين مشقت نجات بدهيد.
*******پاسخ:*****
1 - رطوبت مشكوك اگر بعد از استبراء باشد پاك است.
2 - فكر مزبور وسوسه است آن را اعتناء نكنيد و عبادات خود را بدون تكلّف انجام دهيد.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 1374

آيا طبق آيه شريفه‌ي تطهير مي‌شود استدلال نمود كه معصومين (عَلَيْهمُالسَّلَام) از هر گونه پليدي و نجاست ظاهري و باطني حتي نجاست خون و …، پاك مي‌باشند؟
*******پاسخ:*****
1 - معصومان (عَلَيْهمُالسَّلَام) از هر گناهي اعم از كوچك و بزرگ طاهرند.
2 - معناي آيه‌ي تطهير، طهارت معصومان از هر رجس است.
3 - معناي آيه‌ي تطهير اين نيست كه رجس آنان مانند خون و … پاك است.
4 - سعي كنيد در معارف عميق قرآن و عترت تدبر شود نه در اين گونه مسائل.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 1381

دربارهي حكم به نجاست چيزي، آيا يقين لازم است يا گمان غالب و ظاهر كفايت مي‌كند؟
*******پاسخ:*****
نجاست چيزي با يقين، اطمينان، شهادت دو عادل، اخبار صاحب يد و استصحاب، ثابت مي‌شود. صرف گمان يا مطلق ظهور حجت شرعي نيست.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81

در حكم به نجاست شيء، يقين لازم است يا گمان غالب و ظاهر نيز كفايت مي‌كند؟
*******پاسخ:*****
نجاست چيزي با يقين، اطمينان، شهادت دو عادل، اخبارِ صاحب يد و استصحاب ثابت مي‌شود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

آيا الكل صنعتي كه براي مصرف در، ميز و صندلي به كار مي‌رود، پاك است؟
*******پاسخ:*****
پاك است تا زماني كه نجاست آن احراز شود.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

چه چيزهايي موجب جنابت در بانوان مي‌شود آيا خوش آمدن و سست شدن بدن و پرش بدن بدون آنكه مني خارج شود غسل دارد يا خير؟
*******پاسخ:*****
الف - خوش آمدن، سست شدن بدن مادامي كه مني خارج نشود موجب جنابت نيست.
ب - دو چيز موجب جنابت زن مي‌شود يكي خروج مني و ديگري دخول.
*******جوادي آملي

اگر در روزهاي هشت يا نُه عادتي ترشح كم رنگ ببينيم جزء عادت محسوب مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
اگر روزهاي هشتم و نهم از ايام عادت باشد، حيض محسوب است.
اگر بيش از ايام عادت باشد، بررسي شود، اگر تا ده روز قطع شود حيض است و اگر از ده روز بگذرد، تمام روزهايي كه بيش از عادت است استحاضه است و در مدت بررسي بايد احتياط نمود يعني وظيفه حال استحاضه را كه خواندن نماز و گرفتن روزه است انجام داد و آنچه بر حائض حرام است مانند دست زدن به خط قرآن و توقف در مسجد را ترك كرد.
*******جوادي آملي

آيا اهل كتاب (يهوديان، مسيحيان، زرتشتيان و ارمنيها) نجس هستند؟
*******پاسخ:*****
اهل كتاب ذاتاً پاكند و اگر در اثر آلوده شدن به چيزهاي نجس، متنجّس شوند، با تطهير پاك مي‌شوند.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

در صورت پاك بودن اهل كتاب، استفاده از پوست حيوانات حلالگوشت و غذاهاي آنان چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
الف)
استفاده از غذاهاي اهل كتاب در صورتي كه به چيزهاي نجس، مانند شراب، گوشت خوك و … آلوده نشده باشد، جايز است.
ب)
اگر اهل كتاب حيوان حلالگوشت قابل ذبح را با نام خدا، رو به قبله ذبح كنند، حلال و پاك است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

اگر فردي به حلال جنب شده باشد و عرق كند، لباسهايش نجس مي‌شود يا نه؟
*******پاسخ:*****
عرق جنب از حلال پاك است.
*******جوادي آملي، 23 / 2 / 83.

اين بخش داراي 45 سؤال مربوط به احكام نماز، نماز جماعت، مسجد و … مي‌باشد.

در جريان شركت در نماز جماعت مسجد النبي و مسجدالحرام، بعضاً اتصال برقرار نيست، آيا بدون اتصال، نماز اقامه شده صحيح است؟
همچنين است پيشاني گذاشتن بر فرش به جاي مُهر.
با توجه به اوضاع مزبور صحيح است.
11 / 10 / 78

قضاء نماز را در چه موقعي مي‌توان خواند؟ يعني قضاي نماز صبح را مي‌شود ظهر خواند؟
*******پاسخ:***** قضاء را در تمام اوقات مي‌توان به جا آورد مگر آنكه موجب قضاء شدن نماز ادايي شود.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

آيا طي مسافت بيش از حد شرعي در بلد كبيرة تهران از محل كار تا منزل موجب شكسته شدن نماز و بطلان روزه مي‌شود يا خير؟
*******پاسخ:***** تهران بزرگ همانند شهرهاي ديگر است، پيمودن مسافت‌هاي درون شهري موجب قصر نماز يا ابطال روزه نيست.
*******جوادي آملي 7 / 9 / 1374

آيا بعد از نماز جمعه و عصر، خواندن مجدّد نماز ظهر و عصر و يا عصر تنها لازم است، در چه صورت عمل به استحباب كفايت مي‌كند؟
*******پاسخ:***** نماز جمعه وظيفه نماز ظهر روز جمعه است.
اعاده ظهر يا عصر لازم نيست.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 1380

قسمتي از مسجد به عنوان كتابخانه و فعاليت‌هاي فرهنگي بسيج اختصاص دارد و فقط در شب‌هاي احياء در اختيار نمازگزاران قرار مي‌گيرد و زماني كه نماز جماعت برقرار نباشد بعضاً به صورت فرادي نماز اقامه مي‌شود مستدعيست نظر مبارك را در زمينه‌ي ادامه فعاليت بسيج در مكان فوق الذكر مرقوم فرمائيد.
*******پاسخ:*****
1 - مكان مزبور جزء مسجد است و رعايت احكام مسجد در آن لازم است.
2 - استفاده فرهنگي و مانند آن كه مطابق اهداف نظام اسلامي باشد جائز است.
3 - رعايت وفاق و نظر مساعد توليت و هيأت امنا راجح است.
*******جوادي آملي 2 / 3 / 1381

نماز خفتن چيست و شرايط آن چگونه است؟
*******پاسخ:***** نماز عشاء (خفتن) و احكام آن در رساله نوشته شده.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 1381

آيا مي‌شود در نماز جمعه و جماعت به جاي اقتداء به امام حاضر به آقا اميرالمؤمنين علي ( عَلَيْهِ السَّلَام ) اقتداء نمود؟
*******پاسخ:***** بايد به امام جماعت حاضر اقتدا كرد.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 1381

آيا گفتن ذكرهاي مستحبي كه معمول هستند در نماز استيجاري واجب است يا خير؟
*******پاسخ:*****
قول يا فعل مستحب اگر صريحاً در عقد اجاره قيد شود يا مورد انصراف عقد باشد رعايت آن لازم است وگرنه لازم نيست.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

بعد از نمازي كه سجده سهو در آن واجب شده است به جا آوردن سجده سهو، براي آن نماز مقدم است يا سجده به خاطر سهو نمازهاي گذشته؟
*******پاسخ:***** انجام سجده‌ي سهو فوريست ترتيب واجب نيست اولي تقديم سجده‌ي سهو نمازيست كه به آن اشتغال داشت.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

اگر در سجده سهو، اشتباهاً ذكري ديگر بگويد، حكمش چيست؟
*******پاسخ:***** سجده سهو باطل نمي‌شود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

رعايت نكردن صحيح بعض مستحبات نماز (مثلاً بالا بردن صحيح دست در تكبير) چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:***** اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

ماهيت قيام متصل به ركوع چيست؟
آيا وجودي جدا از قيام هنگام قرائت دارد؟
*******پاسخ:***** قيام متصل به ركوع مانند قيام در حال تكبيرة الاحرام ركن است و قيام در حال قرائت واجب غير ركني است.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

در صورت جدايي قيام هنگام قرائت از قيام متصل به ركوع معناي اتصال چيست؟
*******پاسخ:***** معناي اتصال آنست كه ركوع بعد از قيام باشد و بين قيام قبلي و ركوع بعدي حالتي غير از قيام فاصله نشود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

شخصي ناخواسته و به خاطر پرش حنجره كلمه‌اي از قرائتش را جهراً (با صداي بلند) مي‌خواند در حالي كه مي‌بايست بدون جهر بخواند، حال بايد آن را تكرار كند يا نه؟
*******پاسخ:***** احوط تكرار است.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

در صورتي كه هنوز ذكر قنوت تمام نشده، دستش را حركت دهد يا پايين آورد و يا قبل از بالا بردن شروع به قنوت خواندن كند، نمازش چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:***** اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

آيا حكم كلّي براي جاهل و ناسي احكام نماز وجود دارد؟
*******پاسخ:***** براي نسيان موضوع يا حكم، جهل به موضوع يا حكم در صورت قصور (در غير ركن) حكم كلي ثابت است.
در خصوص جهر و اخفات و در اتمام به جاي قصر جاهل مقصّر هم معذور است و حكم عام در همه موارد عفو و عذر است.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

شرايط بلاد كبيره چيست و آيا تهران از بلاد كبيره است؟
*******پاسخ:*****
تهران با شهرهاي ديگر فرقي ندارد. اگر شهري بين محلهاي آن فاصله باشد، به طوري كه عرفاً چند شهر محسوب شود، از بلاد كبيره است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

آيا افزودنِ شهادت بر ولايت علي عَلَيْهِ السَّلَام در تشهد نماز، به قصد رجاء جايز است؟
*******پاسخ:*****
در امامت و ولايت اميرِ مؤمنان عَلَيْهِ السَّلَام ترديدي نيست، ولي در تشهد نماز گفته نشود.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 81

نظر حضرت عالي درباره‌ي افزودن اين شهادت (أشهد أن فاطمة الزّهراء عصمة الله الكبري و حجّة الله علي الحجج) به قصد ثواب و رجاء، در فصول اذان و اقامه، پس از شهادت به ولايتِ اميرِ مؤمنان (عليه السّلام) چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
هيچ ترديدي در عصمت حضرت فاطمه زهرا (عليها السّلام) نيست.
ب)
هيچ شكّي در حجّت الهي بودن آن حضرت نيست.
ج)
شهادت مزبور در خارج اذان و اقامه گفته شود؛ نه در فصول آنها.
*******جوادي آملي
27 شركت در مراسمِ تشييع، تدفين و نمازِ كسي كه خودكشي كرده است، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
مورد سؤال اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 81.
28 آيا افزودنِ شهادت بر ولايت علي عَلَيْهِ السَّلَام در تشهد نماز، به قصد رجاء جايز است؟
*******پاسخ:*****
در امامت و ولايت اميرِ مؤمنان عَلَيْهِ السَّلَام ترديدي نيست، ولي در تشهد نماز گفته نشود.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 81
29 - حكم فراگيري علم تجويد به طور كامل در مورد قرائت قرآن و به طور خاص در مورد قرائت نماز چه مي‌باشد؟
1 - فراگيري قرائت صحيح براي نماز لازم است.
2 - رعايت برخي از قواعد تجويد در نماز لازم نيست.
3 - رعايت قواعد تجويد در قرائت قرآن خوب است.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 1381
30 - سؤال:
اگر كسي نداند كه ارتباطش با امام جماعت قطع شده است، بعد بفهمد، آيا آن قسمت از نمازش صحيح است؟
*******پاسخ:***** اگر وظيفه فرادي را انجام داده باشد اصل نماز صحيح است هر چند جماعت مختل شده باشد.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381
31 - آيا مسح سي دي‌هاي قرآني نيز مستلزم داشتن وضوست يا خير؟
مسح سي دي‌هاي قرآن بدون وضو حرام نيست.
*******جوادي آملي، 23 / 2 / 83.
32 - در نماز آيا جوهر خودكارهاي معمولي مانع از آب وضو مي‌شود يا خير؟
اگر جِرم جوهر مانع رسيدن آب وضو به محلّي كه بايد شسته شود باشد وضو صحيح نيست و اگر جِرم آن برطرف شده فقط رنگ آن باقي باشد وضو صحيح است.
*******جوادي آملي، 23 / 2 / 83.
33 - به فتواي حضرتعالي، در ايام [ليالي] مقمره، با شنيدن اذان از صدا و سيما، اقامه نماز صبح جايز است يا نه؟ زيرا حضرت امام بر اين نظر بودند كه بايستي حدود 15 دقيقه از اذان صبح بگذرد سپس نماز اقامه شود.
ليالي مُقمره با شب‌هاي ديگر تفاوتي ندارد.
*******جوادي آملي
34 - نظر حضرتعالي دربارهي نماز استداره [ در مسجد الحرام] كدام است؟
آيا در چنين شرايطي ما مجاز به خواندن نماز بر جماعت هستيم؟
نماز استداره در صورت عدم تقدم مأموم به امام صحيح است.
*******جوادي آملي
35 - واحد روابط عمومي بعضي از ادارات دولتي متولي برگزاري مراسمات ( نماز جماعت، عيد غدير، محرم حسيني و …) مي‌باشد.
با عنايت به تعظيم شعائر اسلامي و در عين حال رعايت نحوه‌ي مطلوب خدمات رساني به ارباب رجوع خواهشمند است به دو سؤال ذيل به صورت شفاف پاسخ فرماييد.
سؤال 1: با عنايت به موارد مزبور، برگزاري نماز جماعت قريب به نيم ساعت از وقت اداري را مي‌گيرد، اقامه آن در اول وقت نماز و يا پايان وقت اداري (يعني حدود ساعت 30 / 13 الي 14) چه حكمي دارد؟
سؤال 2: با عنايت به موارد فوق الذكر در طول سال به طور متوسط در هر فصل (3 ماه) يك مراسم در اول ساعت اداري از ساعت 8 الي 9: 30 دقيقه برگزار مي‌شود كه در مجموع 4 مراسم به مدت 6 ساعت مي‌باشد با توجه به اثر بخشي اين گونه مراسمات در تقويت بنيه‌ي ديني و تجديد قواي معنوي همكاران و با در نظر گرفتن رعايت حال ارباب رجوع، برگزاري اين گونه مجالس مذهبي چه حكمي دارد؟
جواب 1: در صورت توافق مسؤولان اداري، برگزاري نماز جماعت در اول وقت بهتر است.
جواب 2: برگزاري مراسم مزبور بدون منع مسؤولان اداري و بدون تضييع حق رجوع كنندگان جايز است.
*******جوادي آملي 4 / 12 / 1384
36 - سؤال 1: آيا خواندن در تشهد نماز الشهادة الثالثة المقدسه يعني «أشهد أن عليّاً اميرالمؤمنين عَلَيْهِ السَّلَام ولي الله واولاده المعصومين حجج الله» جايز است يا جايز نيست آيا مبطل نماز است يا مبطل نماز نيست؟
سؤال 2: آيا خواندن در ركوع و سجود و قنوتِ نماز «الْحَمْدُ لِلَّه الذي جعلنا من المتمسّكين بولاية علي بن ابي طالب» جايز است يا جايز نيست آيا مبطل نماز است يا مبطل نماز نيست؟
جواب 1: اهل بيت عصمت و طهارت عَلَيْهمُالسَّلَام عِدْل قرآن و حكم و حجّت بالغه‌ي الهي ند.
جواب 2: از شهادت سوم در نماز جدّاً پرهيز شود.
جواب 3: درخواست ادامه‌ي تولّي آن ذوات مقدّس در قنوت و مانند آن جايز است.
*******جوادي آملي 22 / 1 / 1387
37 - نظر حضرتعالي دربارهي نماز استداره [ در مسجد الحرام] كدام است؟
آيا در چنين شرايطي ما مجاز به خواندن نماز بر جماعت هستيم؟
نماز استداره در صورت عدم تقدم مأموم به امام صحيح است.
38 - هشت فرسخ شرعي كه نماز شكسته مي‌شود ابتدايش از محل سكونت و انتها محل استقرار در شهر ديگر است يا انتهاي شهر مبدأ و ابتداي شهر مقصد؟
مسافت شرعي از انتهاي شهر مبدأ و ابتداي شهر مقصد است.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1378
39 - در مسجد كوفه و حرم سيّدالشهداء مسافر مخيّر بين نماز شكسته و تمام مي‌باشد، آيا اين حكم شامل شهر كوفه از جمله مسجد سهله نيز مي‌شود؟ و آيا رواقهاي حرم امام حسين عَلَيْهِ السَّلَام نيز همين حكم را دارند و مقدار حائر حسيني چقدر مي‌باشد؟
حكم تخيير مخصوص مسجد كوفه و نيز مختص حرم امام حسين عَلَيْهِ السَّلَام است.
آنچه حرم محسوب مي‌شود مشمول تخيير است.
رواق و صحن محل تخيير نيستند.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1387
40 - اگر مأموم در نماز جماعت تكبيره الاحرام را گفت و امام سر از ركوع برداشت، وظيفه مأموم چيست؟
آيا مي‌تواند نماز را بشكند يا صبر كند امام براي ركعت دوم برخيزد و به نماز خود به عنوان ركعت اول ادامه دهد؟ و اگر اين فاصله طولاني باشد مانند اينكه امام تشهد را مي‌خواند تكليف چيست؟
در صورتي كه فاصله زياد نباشد به طوري كه متابعت صدق كند مي‌تواند صبر كند و به ركعت بعدي امام متصل شود و اگر فاصله زياد باشد قصد فرادا نمايد.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1387
41 - اگر در صف اول نماز جماعت دو يا چند نوجوان مميّز غير بالغ فاصله شوند چه صورت دارد؟
معيار مميّز بودن چيست؟
1. اگر نابالغ شرايط نمازگزار را داشته باشد عبادت او مشروع و فاصلة حاصل از نمازگزاري وي ضرر ندارد.
2. معيار مميّز بودن تشخيص خوب و بد در حد متعارف است.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1387
42 - نصب عكس در مساجد چه صورت دارد. اگر اين عكسها رو به قبله نباشد چطور؟
1. منقوش نمودن ديوار مسجد به عكس مكروه است
2. نماز خواندن در مكاني كه در آن عكس است هر چند مقابل نباشد مكروه است.
3. نصب عكس مناسب مسجد نيست.
43 - انجام نماز و روزه قضا براي ديگري توسط فردي كه خود نماز و روزه قضا بر عهده دارد چه صورت دارد؟
1. اگر نيابت از ديگري موجب ضيق يا فوت تكليف خود نمي‌شود جايز است.
2 و اگر موجب آن باشد هر چند حرام است ولي قضاي ديگري صحيح است.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1387
44 - در يكي از روستاهاي شهرستان ما مسجدي با قدمت 45 سال در حال تخريب مي‌باشد و با توجه به اينكه مهندسين ساختمان نظر به تخريب كلي بنا و ساخت مجدد آن داده‌اند و مؤمنين و متدينين اين روستا هم آماده كمك رساني جهت ساخت مجدد آن مي‌باشند از محضر معظم له خواهشمند است نظر مبارك را در ارتباط با تخريب مسجد و ساخت مجدّد آن مرقوم فرماييد تا موجبات آرامش قلوب مؤمنين و متدينين اين روستا فراهم گردد.
عمران مسجد، بازسازي و نوسازي آن جايز بلكه راجح است.
*******جوادي آملي 7 / 7 / 87
45 - مستدعيست بيان فرماييد كه ساختن گنبد و گل دسته براي مساجد و حسينيه‌ها كه امروزه به عنوان نمادهاي مذهبي براي اين مكان شمرده مي‌شود در شرع انور چه حكمي دارد؟
1. شرع انور نسبت به نمادهاي مرقوم ترغيب نفرموده است.
2. شايسته است مؤمنان اعزّهم الله از اين گونه نمادها پرهيز فرمايند.
*******جوادي آملي، 20 / 2 / 88»
*******جوادي آملي

اگر تهران از بلاد كبيره باشد، در چه صورتي نماز قصر مي‌شود و روزه، حكم روزه‌ي مسافر مي‌يابد؟
*******پاسخ:*****
نماز در تهران، براي تهرانيها يا كساني كه قصد ده روز كرده‌اند، تمام مي‌باشد و روزه نيز صحيح است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

امام جماعت مشغول خواندن نماز مغرب بود و در ركعت سوم مأمومي به او اقتدا كرد. امام به اشتباه چهار ركعت خواند و پس از اتمام نماز، فهميد كه چهار ركعت خوانده است.
حكم نماز امام و مأموم چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
نماز امام در فرض مزبور، گرچه از اول صحيح بود، ولي در اثر اضافه ركن، باطل شد.
ب)
نماز مأموم، چون به وظيفه‌ي خود عمل نمود، صحيح است.
*******جوادي آملي 24 / 7 / 74.

محل كار اينجانب، نيروي مقاومت سپاه تهران و محل سكونتم، پاكدشت، در حدود 18 كيلومتري تهران است و از منزل تا محل كارم حدود 25 كيلومتر فاصله است.
با توجه به اينكه كه قصددارم چند سال در تهران اقامت داشته باشم، آيا مي‌توانم در شهرستان پاكدشت قصد وطن دوم نمايم؟ آيا براي تحقق وطن، قصد ده روز لازم است؟
آيا مي‌توانم به همه جاي تهران، حتي شميرانات و شهر ري هم تردّد نمايم؛ بدون اين كه به قصدم خلل وارد شود؟ در اين صورت، تكليف روزه‌ام چيست؟
*******پاسخ:*****
اتخاذ وطن دوم جايز است.
بعد از قصد توطّن، بايد مقداري كه عرفاً صدق وطن نمايد، بماند. قبل از صدق وطن، قصد ده روز لازم است.
بعد از صدق وطن، رفتن به تمام مناطق تهران موجب قصر نماز يا افطار روزه نمي‌شود.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

نظر حضرتعالي درباره‌ي افزودن اين شهادت (أشهد أن فاطمة الزّهراء عصمة الله الكبري و حجّة الله علي الحجج) به قصد ثواب و رجاء، در فصول اذان و اقامه، پس از شهادت به ولايتِ اميرِ مؤمنان (عليه السّلام) چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
هيچ ترديدي در عصمت حضرت فاطمه زهرا (عليها السّلام) نيست.
ب)
هيچ شكّي در حجّت الهي بودن آن حضرت نيست.
ج)
شهادت مزبور در خارج اذان و اقامه گفته شود؛ نه در فصول آنها.
*******جوادي آملي

شركت در مراسمِ تشييع، تدفين و نمازِ كسي كه خودكشي كرده است، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
مورد سؤال اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 81.

اين بخش داراي سؤالاتي مربوط به احكام روزه و مسائل مرتبط با آن است.
*******پاسخ:*****
1. اگر غواص با لباس مخصوص خود زير آب رود حكم روزه‌اش چيست؟
*******پاسخ:*****
روزه‌اش صحيح است، عمداً سر را زير آب بردن باطل، در اين صورت سر زير جايي مخصوص است هرگز آبي به سر نمي‌رسد.
*******جوادي آملي 11 / 10 / 78
2. در باب صوم به چه دليل اكل و شرب غيرمعتاد هم مبطل است؟
(من طلبه هستم و دليل فقهي اين مطلب را خواهان)
جواب
1: در صورتي كه اكل و شرب از طريق معتاد يا دهان باشد روزه باطل مي‌شود هر چند مأكول و مشروبِ معتاد، يعني خوراكي نباشند و دليل آن اطلاق ادلّه است.
جواب 2: در صورتي كه اكل و شرب از طريق غيرمعتاد مثلاً تزريق باشد هر چند برخي ادعاي انصراف ادلّه ابطال اكل و شرب را مطرح نمودند ليكن اگر كاملاً اثر تغذيه را داشته باشد مانند سُرُم مشمول اطلاق دليل خواهد بود.
*******جوادي آملي 11 / 10 / 78
*******جوادي آملي

اين بخش داراي 42 سؤال دربارهي خمس و احكام مرتبط با آن است.

بنده امسال به حج تمتّع مشرّف مي‌شوم، به اين منظور، حدود سه سال پيش ثبت نام كرده و مبلغ يك ميليون تومان به حساب سازمان حج و زيارت واريز كردم، با توجه به اينكه هيچ گونه اختياري وجود نداشته و براي تشرّف، ملزم به مقررات دولت بوده‌ام، آيا به پول واريز شده خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر از درآمد همان سال بود نه پس انداز قبلي خمس ندارد.
*******جوادي آملي

آيا اجازات كتبي از حضرت امام (رضوان الله تعالي) را تفويض مي‌فرمائيد؟
*******پاسخ:***** اجازه‌هاي كتبي امام راحل (ره) تنفيذ مي‌شود.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

تجارت با پولي كه خمس آن داده شد و شريكي كه خمس پول خود را نداده چه صورت دارد؟
*******پاسخ:***** معامله نسبت به خصوص خمس، محتاج به اجازه است و قبل از اذن، تصرف در آن جائز نيست.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

تجارت با پولي كه خمس آن داده شد و شريكي كه خمس پول خود را نداده چه صورت دارد؟
*******پاسخ:***** معامله نسبت به خصوص خمس، محتاج به اجازه است و قبل از اذن، تصرف در آن جائز نيست.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

آيا ممكن است به جاي تعيين يك روز معيّن براي احتساب خمس (سال مالي)، هر يك از اموالي را كه ممكن است مشمول خمس شود جداگانه در نظر گرفت مثلاً رو غني كه وارد منزل مي‌شود را در نظر گرفت و چنانچه يك سال باقي ماند، خمس باقيمانده آن را احتساب و جدا نمود؟
*******پاسخ:*****
گرچه مي‌توان براي هر درآمد، سال مالي جداگانه تعيين كرد، ليكن براي مجموع آنها تعيين نمودن آسانتر است.
*******جوادي آملي 7 / 9 / 1374

آيا به مؤدّي براي صرف سهم سادات، اجازه كلّي مي‌دهيد يا در هر موردي، مصرف آن به اجازه حضرتعالي منوط است؟
*******پاسخ:*****
احتياج به اجازه‌ي موردي دارد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

آيا هديه خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
هديه اگر قابل توجّه باشد، خمس دارد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

آيا به بنده اجازه مي‌دهيد با دوستان يا بستگاني كه يقين به خمس دادن آنان ندارم، رفت و آمد كنم؟
*******پاسخ:*****
در رفت و آمدهاي مرقوم مجازيد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

آيا تهيه وسايل براي جهيزيه كه چند سال بعد به مصرف مي‌رسد يا كنار گذاشتن پول براي آن، از مخارج سال به شمار مي‌آيد؟
*******پاسخ:*****
اگر تهيه‌ي تدريجي وسايل مرقوم ممكن نباشد؛ چه اينكه تهيه دفعي آن مقدور نيست، وجوه جمع شده جزو هزينه سالانه محسوب مي‌شود.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

آيا اگر از پول بين سال منزلي تهيه شود كه به آن نياز است، به آن خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر پولِ مفروض از درآمد همان سال باشد، نه از قبل، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

آيا هزينه تعمير منزل كه از پول بين سال تأمين مي‌شود، مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
پولي كه در اثناي سال، صرف تعميرات لازم مي‌شود، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

بنده براي اجاره‌ي منزل، مبلغي را به صورت رهن، به مدت يك سال در اختيار صاحب خانه قرار دادم. پيش از رهن، سال بر پول نگذشته بود.
پس از پايان مدت رهن نيز آن پول را صرف خريد مسكن كردم. آيا پول مذكور مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
فرض مزبور به نظر اينجانب خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

كسي كه خانه‌اي از درآمد بين سال بخرد كه مشمول خمس نگردد و پس از چند سال، آن را بفروشد و خانه ديگري بخرد كه به آن نياز دارد، آيا پول فروش منزل مشمول خمس مي‌گردد؟ اگر قيمت آن بالا رود، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر قبل از فروش خانه قبلي يا همزمان با فروش آن، خانه ديگري كه مورد نياز است بخرد، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

بنده در طول دوران تحصيل، وام‌هاي دانشجويي و هداياي پدرم را پس انداز و به تدريج خرج مي‌كردم. با توجه به اينكه يقين ندارم بر آن مبالغ سال گذشته باشد، آيا بر آن خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر سال مالي، معين باشد و معلوم نباشد كه هزينه بعد از گذشت سال بود، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

بنده فرش‌هاي مورد استفاده‌ي خود را براي تأمين پول خريد مسكن فروختم. با توجه به اينكه از گذشت سال بر فرش‌ها يقين ندارم، آيا آن فرش‌ها مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
چون فرش‌ها هزينه‌ي لازم بود، متعلَّق خمس نيست.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

آيا به شهريه‌ي طلبگي خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر ملكيت حاصل شود، نه صرف اباحه تصرف، متَعَلُّق خمس مي‌شود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81.

كسي كه منزل خود را اجاره داده و خود خانه ديگري اجاره كرده، آيا آن منزل مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
اگر پول اجاره منزل قبلي درآمد او محسوب مي‌شود، خمس دارد، ولي خود منزل خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 74.

آيا مي‌توان خمس را بدون مراجعه به دفتر مراجع، محاسبه نمود و آنگاه به مرجع پرداخت؟
*******پاسخ:*****
حسابرسي اموال بايد طبق فتواي مرجع تقليد باشد و به دستور ايشان صرف شود.
*******جوادي آملي 8 / 4 / 74.

براي احداث باغ پسته، بايد حدود پانزده سال روي زمين كار كنند تا باغ شروع به باردهي كند.
كساني كه در طول اين مدت، سال خمسي نداشته و مبالغي كه براي كود، آب، شخم و … هزينه كرده‌اند، غير مخمّس بوده است، آيا اكنون براي محاسبه‌ي خمس، بايد آنچه خرج كرده‌اند را كسر كنند؟
*******پاسخ:*****
الف)
هزينه احداث باغ كسر مي‌شود.
ب)
قيمت فعلي باغ حساب مي‌شود.
*******جوادي آملي 24 / 7 / 74.

خواهشمند است سال خمسي و ميزان آن را دربارهي اموال اينجانب، در موارد سه گانه ذيل، تعيين فرماييد:
الف)
منزل مسكوني كمتر از مورد نياز،
ب)
لوازم خانگي كه مورد استفاده است و شايد متعلق خمس قرار گرفته باشد،
ج)
لوازم خانگي اضافي، به مبلغ تقريبي پنجاه هزار تومان؛ از قبيل ظروف، البسه و خوراكي.
*******پاسخ:*****
الف)
منزل مسكوني كه با درآمد سال تهيه شده، خمس ندارد.
ب)
لوازم خانگي خمس ندارد؛ مگر آن كه از پول مانده سال قبل تهيه شده باشد.
ج)
لوازم اضافي كه در واقع جزو لوازم نيست و به عنوان تجمل تهيه شده، خمس دارد.
د)
اولين فرصت را مبدأ سال مالي قرار دهيد.
*******جوادي آملي 10 / 8 / 74.

آيا حقوق بنياد شهيد به خانواده‌ي شهدا خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
خمس دارد.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 74.

بنده با شراكت دو برادرم به شغل زرگري اشتغال داشتيم و وجوهات شرعي را به حضرات آيات، خويي و مرعشي نجفي (قدّس سرّهما) مي‌پرداختيم. چند سال پيش، بخش زيادي از سرمايه اصلي به سرقت رفت. پس از آن ما سه برادر از هم جدا شديم و به طور جداگانه به كار ادامه داديم. از سرمايه اصلي كه حقوق شرعي آن پرداخته شده بود سه كيلوگرم طلا به بنده تَعَلُّق گرفت. آيا بنده بايد دوباره خمس آن را بپردازم؟
تكليف درآمدهاي آينده چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
آنچه قبلاً تخميس شده مجدداً خمس ندارد.
ب)
هر گونه درآمد بعدي پس از كسر هزينه‌ي سال، خمس دارد.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 74.

بنده سر سال خمسي، پس از محاسبه‌ي مبلغي جزيي از مواد غذايي، مقداري بابت سهمين بدهكار شدم. در ضمن، مبلغ قابل توجهي مقروض هستم. پس از گذشت دو ماه از حساب سر سال، همچنان توانايي پرداخت خمس را ندارم. وظيفه‌ام چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
مقدار مقابل قرض سال خمس ندارد.
ب)
شما مجازيد مواد غذايي مذكور را مصرف نماييد و در اولين فرصت امكانِ پرداخت، خمس آن را به مصارف معين آن برسانيد.
*******جوادي آملي 22 / 12 / 74.

اينجانب مبلغي جهت ساخت حسينيه سيدالشهداء در نظر گرفته‌ام و قصد دارم در حساب بانكي مجزا نگهداري كنم تا اينكه ساخت و ساز حسينيه شروع شود و هيچ گونه دخل و تصرفي در اين حساب و مبالغ آن نداشته باشم. آيا به اين پول خمس تعلق مي‌گيرد يا خير؟
*******پاسخ:*****
در صورتي كه سال بر آن مبلغ نگذشته باشد و از ملك شما به عنوان هزينه سال خارج شده باشد، متعلق خمس نخواهد بود.
*******جوادي آملي، 23 / 6 / 1387

شخصي مقلد حضرتعاليست و 23 / 10 (بيست و سوم دي ماه) حساب سال خمسي او مي‌باشد و مبلغ 000 / 500 / 3 تومان موجودي در حساب دارد و قصد دارد براي خود ماشين بخرد آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر ماشيني جزء هزينه زندگي و ضروريات باشد خمس ندارد و اگر براي تشريفات و مازاد هزينه باشد خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

آيا پولي كه يك جوان بي‌زحمت براي خريد خانه در بانك مي‌گذارد يا جمع مي‌كند، خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر نيازمند به خانه است و تهيّه آن بدون پس انداز ممكن نيست، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 23 / 2 / 1383

اينجانب بازنشسته و مستمرّي بگير هستم سن من 81 سال و هيچ گونه درآمدي به غير از مستمر ماهيانه ندارم و خانه مسكوني ام مُتَعَلُّق به دخترم مي‌باشد و اولاد ذكور هم ندارم. عيالم 75 ساله و خانه دار و او هم هيچ گونه درآمدي نداشته و نان‌خور اينجانب است.
سؤال اينجانب به شرح زير مي‌باشد:
از موقع بازنشستگي تاكنون كه 24 سال گذشته مقداري ناچيز پول براي روز مبادا و مخارج پيش بيني نشده پس انداز نموده‌ام آيا به اين پس انداز خمس تَعَلُّق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
پس انداز هر چه اندك باشد مورد تَعَلُّق خمس است.
*******جوادي آملي 15 / 9 / 1384

فردي منزل خريداري كرده به مبلغ ده ميليون و هفتصد هزار تومان از اين مبلغ هم دو ميليون تومان وام گرفته بايد قسطي پرداخت كند و اصلاً حساب سال نداشته در حال حاضر هم هفتصد هزار تومان پول نقد دارد مي‌خواهد حساب سال خمسي تعيين كند حكم چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر كسي به قصد خريد منزل پول جمع كند و منزل در شأن او باشد، سال بگذرد خمس ندارد.
جواب 2: هفتصد هزار تومان خمس دارد.
*******جوادي آملي

آيا مهريه زن خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر مهريه زن بيش از مهرالسنّه باشد آن مازاد خمس تعلق مي‌گيرد.
ميزان مهرالسنه 500 دينار است.
*******جوادي آملي، 11 / 12 / 83

به فتواي حضرتعالي، در حسابرسي سال خمس به پول قرض يا وام، خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
با گذشت سال و احتساب هزينه و قسط همان سال خمس تَعَلُّق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

آيا در روزهاي آخر سال، به حقوق ماهيانه كه در طول ماه مؤنه‌ي خانواده است، اما چند روزيست كه وارد سال خمسي شده و همچنين خريد برنج سال كه يك ماه قبل از پايان سال خمسي خريداري شده، خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
با سپري شدن سال خمسي به درآمدهاي پديدآمده خمس تَعَلُّق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

در شركت ما تعاوني تأسيس شده و اطلاعيه دادند كه هر كس مبلغ بيست هزار تومان به حساب شركت واريز كند به مدت شش ماه يخچال به صورت نيمه آزاد مي‌دهيم و من چون احتياج داشتم در تاريخ … مبلغ ذكر شده را واريز كردم پس از مدت ده ماه به ما ندادند و من يخچال تهيه كردم و بلافاصله به شركت گفتم كه من يخچال نمي‌خواهم پول مرا بدهيد گفتند پول شما را به حساب شركت واريز كرديم هر موقع يخچال آورديم به شما مي‌دهيم مي‌توانيد براي خودتان بفروشيد يا ما براي شما مي‌فروشيم پولش را به شما مي‌دهيم.
بعد از گذشت يك سال يخچال آوردند و فروختند پولم را به من دادند و من آن پول را يك تخته فرش ماشيني شش متري خريدم براي منزل خودم كه به آن احتياج داشتم حالا نمي‌دانم خمس دارد يا خير آيا مي‌توانم روي اين فرش نماز بخوانم يا خير؟
*******پاسخ:*****
در فرض سؤال در صورتي كه مبلغ مزبور را جهت خريد يخچال مورد نياز به حساب واريز نموده و بعداً هم امكان دريافت آن را هر موقع كه مي‌خواستيد نداشته ايد و پس از آوردن يخچال و فروش آن قبل از رسيدن سال خمس تان وجه آن را جهت خريد فرش مورد نياز مصرف كرده باشيد خمس ندارد.
*******جوادي آملي

هداياي نقدي كه به فرزند، توسط فاميل داده مي‌شود با توجه به اينكه فرزند تحت تكفّل بنده مي‌باشد و هداياي مزبور براي آنان ذخيره مي‌شود آيا متعلق خمس است
*******پاسخ:*****
در صورتي كه در اثناي سال هزينه نشود و مال ارزشمند شود متعلق خمس مي‌شود.
*******جوادي آملي فروردين 1386 ربيع المولود

اينجانب داراي يك باب منزل مسكوني بوده و از طرف … يك واحد منزل به من دادند و مدت چند سال اين منزل دوّمي خاليست در حال حاضر براي توسعه منزل اوّلي قصد فروش آن دارم،
1 - آيا به اصل قيمت منزل دوّمي خمس تعلق مي‌گيرد؟
2 - آيا به ارزش افزوده هم خمس تعلق مي‌گيرد؟
3 - براي منزل دومي بعد از تحويل گرفتن مقداري هزينه نمودم آيا به مبلغ هزينه شده هم خمس تعلق مي‌گيرد.
؟
*******پاسخ:*****
1 - بلي خمس تعلق دارد، اگر نياز شأني او بود خمس تعلق نمي‌گيرد.
2 - تعلق مي‌گيرد چون به اصل منزل خمس تعلق مي‌گيرد.
3 - هزينه اگر از مال مخمس صرف شده از اصل فروش كم گردد مابقي خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

شخصي مقلد حضرتعاليست و 23 / 10 (بيست و سوم دي ماه) حساب سال خمسي او مي‌باشد و مبلغ 000 / 500 / 3 تومان موجودي در حساب دارد و قصد دارد براي خود ماشين بخرد آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر ماشيني جزء هزينه زندگي و ضروريات باشد خمس ندارد و اگر براي تشريفات و مازاد هزينه باشد خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

خريد يا ساخت منزل مسكوني براي فرزند (اعم از پسر و دختر) آيا متعلق خمس مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
در صورتي كه هزينه‌ي اثناي سال باشد متعلق خمس نيست.
*******جوادي آملي

بنده براي اجاره منزل، مبلغي را به صورت رهن، به مدت يك سال در اختيار صاحب خانه قرار دادم. پيش از رهن، سال بر پول نگذشته بود.
پس از پايان مدت رهن نيز آن پول را صرف خريد مسكن كردم. آيا پول مذكور مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
فرض مزبور به نظر اينجانب خمس ندارد.
*******جوادي آملي

كسي كه خانه‌اي از درآمد بين سال بخرد كه مشمول خمس نگردد و پس از چند سال، آن را بفروشد و خانه ديگري بخرد كه به آن نياز دارد، آيا پول فروش منزل مشمول خمس مي‌گردد؟ اگر قيمت آن بالا رود، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر قبل از فروش خانه قبلي يا همزمان با فروش آن، خانه ديگري كه مورد نياز است بخرد، خمس ندارد.
*******جوادي آملي

اينجانب در زماني كه دانشجو بوده‌ام مبلغي پول پس انداز نموده‌ام و در همان سالها هزينه شد اين پول هديه‌هاي پدرم بود و قسمتي هم وام دانشجويي به صورت وام بوده است با توجه به اينكه يقين ندارم كه سال بر آن پول گذشته يا نه و اصل پولها هديه و وام بود چه حكمي دارد يا مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟
سؤال 2: اينجانب منزلي جهت سكونت خود خريده‌ام و براي پول آن فرشهاي منزل خود كه به آنها نياز بود فروختم كه مشكل مسكن حل گردد و در آينده فرش تهيه نمايم، با توجه به اينكه يقين ندارم كه از زمان خريد تا فروش آن فرشها سال گذشته يا نه آيا فرشهاي مذكور مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟
سؤال 3: اينجانب مبلغ 200 هزار تومان به صورت رهن و اجاره جهت تهيه منزل مسكوني (قبل از خريدن خانه) در اختيار @ردي صاحب خانه گذاشتم، اين پول يك سال در رهن منزل بود حال با توجه به اينكه يقين دارم قبل از رهن سال بر پول نگذشته بود و بعد از رهن و تمام شدن مدت فوراً پول را براي خريد مسكن هزينه نمودم آيا پول مذكور با اين شرايط مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟
سؤال 4: اگر كسي پولي را براي امري در گرو بگيرند و صاحب پول آن كار را انجام ندهد مثلاً پولي در گرو سندي باشد و مدتي بگذرد و پول دست نخورده بماند آيا خمس پول در گردن كيست؟
سؤال 5: آيا اگر از پول بين سال منزلي تهيه گردد كه به آن نياز است خمس دارد يا نه؟
سؤال 6: آيا اگر كسي منزلي داشته باشد و به دلايلي مثلاً عدم امنيت محل آن فعلاً (مثلاً يك سال) آن را اجاره دهد و خودش در محلي ديگر با اجاره‌ي بيشتري منزل اجاره نمايد آن منزل آيا مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟
سؤال 7: آيا اگر كسي خانه داشته باشد و از درآمد بين سال خريداري نمايد و مشمول خمس نگردد و بعد از چند سال به دلايلي مجبور باشد آن خانه را بفروشد و با پول آن خانه ديگري بخرد كه به آن خانه نياز دارد، آيا پول فروش منزل مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟ و اگر قيمت آن بالا رود چه حكمي دارد؟
سؤال 8: آيا هديه‌هاي عروسي كه از طرف پدر يا پدر همسر و فاميل هديه مي‌گردد مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟ اگر حتي يك سال مورد استفاده نگيرد در اين صورت چطور؟ آيا هديه ديگر مشمول خمس است يا نه؟
سؤال 9: اگر كسي منزلي داشته باشد كه نياز به تعمير دارد و در حد شأن خود مي‌خواهد آن را تعمير نمايد (اين فرد حساب سال دارد ) و از اول سال مثلاً تا 10 ماه پول جمع آوري نمايند و پولها را هزينه نمايد آيا آن پولها مشمول خمس مي‌گردد يا نه؟
*******پاسخ:*****
جواب 1: اگر سال مالي، معين باشد و معلوم نباشد كه هزينه بعد از گذشت سال بود خمس ندارد.
جواب 2: چون فرش‌ها هزينه لازم بود متَعَلُّق خمس نيست.
جواب 3: فرض مزبور به نظر اينجانب خمس ندارد.
جواب 4: فرض مرقوم با گذشت سال متعلق خمس است.
جواب 5: اگر پولِ مفروض از درآمد همان سال باشد نه از سال قبل خمس ندارد.
جواب 6: اگر پول اجاره‌ي منزل قبلي درآمد او محسوب مي‌شود خمس دارد ولي خود منزل خمس ندارد.
جواب 7: اگر قبل از فروش خانه قبلي يا همزمان با فروش آن خانه ديگري كه مورد نياز است بخرد خمس ندارد.
جواب 8: هديه اگر قابل توجه باشد خمس دارد و اگر اندك باشد خمس ندارد.
جواب 9: پولي كه در اثناء سال صرف تعمير لازم مي‌شود خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

آيا كل درآمد زن را خمس شامل مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
هر گونه درآمد بعد از كسر هزينه خمس دارد.
*******جوادي آملي

براي خريد مطب و ابزار كار پزشكي پول جمع آوري كردم مطب و ابزار كار تهيه نمودم آيا خمس شامل مي‌شود يا خير؟
*******پاسخ:*****
اگر ابزار كار پزشكي به منزله سرمايه ضروري براي ادامه زندگي باشد خمس ندارد.
*******جوادي آملي

جوايزي كه بانكها به خاطر قرعه كشي به صاحبان حسابهاي قرض الحسنه مي‌پردازند مشمول خمس مي‌باشد يا خير؟
*******پاسخ:*****
اگر جايزه در اثر فراهم كردن شرائط آن مصداق كسب باشد مشمول خمس است و اگر به صورت هديه باشد در صورتي كه اندك نباشد مشمول خمس مي‌شود.
*******جوادي آملي
*******جوادي آملي

بنده امسال به حج تمتّع مشرّف مي‌شوم، به اين منظور، حدود سه سال پيش ثبت نام كرده و مبلغ يك ميليون تومان به حساب سازمان حج و زيارت واريز كردم، با توجه به اينكه هيچ گونه اختياري وجود نداشته و براي تشرّف، ملزم به مقررات دولت بوده‌ام، آيا به پول واريز شده خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر از درآمد همان سال بود نه پس انداز قبلي خمس ندارد.
*******جوادي آملي

آيا اجازات كتبي از حضرت امام (رض) را تفويض مي‌فرمائيد؟
*******پاسخ:*****
اجازه‌هاي كتبي امام راحل (ره) تنفيذ مي‌شود.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

تجارت با پولي كه خمس آن داده شد و شريكي كه خمس پول خود را نداده چه صورت دارد؟
*******پاسخ:*****
معامله نسبت به خصوص خمس، محتاج به اجازه است و قبل از اذن، تصرف در آن جائز نيست.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

احتساب خمس جداگانه هر يك از اموالي را كه ممكن است مشمول خمس شود
آيا ممكن است به جاي تعيين يك روز معيّن براي احتساب خمس (سال مالي)، هر يك از اموالي را كه ممكن است مشمول خمس شود جداگانه در نظر گرفت مثلاً رو غني كه وارد منزل مي‌شود را در نظر گرفت و چنانچه يك سال باقي ماند، خمس باقيمانده آن را احتساب و جدا نمود؟
*******پاسخ:*****
گرچه مي‌توان براي هر درآمد، سال مالي جداگانه تعيين كرد، ليكن براي مجموع آنها تعيين نمودن آسانتر است.
*******جوادي آملي 7 / 9 / 1374

آيا به مؤدّي براي صرف سهم سادات، اجازه كلّي مي‌دهيد يا در هر موردي، مصرف آن به اجازه حضرتعالي منوط است؟
*******پاسخ:*****
احتياج به اجازه‌ي موردي دارد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

آيا هديه خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
هديه اگر قابل توجّه باشد، خمس دارد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

آيا به بنده اجازه مي‌دهيد با دوستان يا بستگاني كه يقين به خمس دادن آنان ندارم، رفت و آمد كنم؟
*******پاسخ:*****
در رفت و آمدهاي مرقوم مجازيد.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

آيا تهيه وسايل براي جهيزيه كه چند سال بعد به مصرف مي‌رسد يا كنار گذاشتن پول براي آن، از مخارج سال به شمار مي‌آيد؟
*******پاسخ:*****
اگر تهيه تدريجي وسايل مرقوم ممكن نباشد؛ چه اينكه تهيه دفعي آن مقدور نيست، وجوه جمع شده جزو هزينه سالانه محسوب مي‌شود.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 1374

آيا اگر از پول بين سال منزلي تهيه شود كه به آن نياز است، به آن خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر پولِ مفروض از درآمد همان سال باشد، نه از قبل، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

آيا هزينه تعمير منزل كه از پول بين سال تأمين مي‌شود، مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
پولي كه در اثناي سال، صرف تعميرات لازم مي‌شود، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

بنده براي اجاره‌ي منزل، مبلغي را به صورت رهن، به مدت يك سال در اختيار صاحب خانه قرار دادم. پيش از رهن، سال بر پول نگذشته بود.
پس از پايان مدت رهن نيز آن پول را صرف خريد مسكن كردم. آيا پول مذكور مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
فرض مزبور به نظر اينجانب خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

كسي كه خانه‌اي از درآمد بين سال بخرد كه مشمول خمس نگردد و پس از چند سال، آن را بفروشد و خانه ديگري بخرد كه به آن نياز دارد، آيا پول فروش منزل مشمول خمس مي‌گردد؟ اگر قيمت آن بالا رود، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر قبل از فروش خانه قبلي يا همزمان با فروش آن، خانه ديگري كه مورد نياز است بخرد، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

بنده در طول دوران تحصيل، وام‌هاي دانشجويي و هداياي پدرم را پس انداز و به تدريج خرج مي‌كردم. با توجه به اينكه يقين ندارم بر آن مبالغ سال گذشته باشد، آيا بر آن خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر سال مالي، معين باشد و معلوم نباشد كه هزينه بعد از گذشت سال بود، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

بنده فرش‌هاي مورد استفاده‌ي خود را براي تأمين پول خريد مسكن فروختم. با توجه به اينكه از گذشت سال بر فرش‌ها يقين ندارم، آيا آن فرش‌ها مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
چون فرش‌ها هزينه‌ي لازم بود، متعلَّق خمس نيست.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

آيا به شهريه‌ي طلبگي خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر ملكيت حاصل شود، نه صرف اباحه تصرف، متَعَلُّق خمس مي‌شود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

كسي كه منزل خود را اجاره داده و خود خانه ديگري اجاره كرده، آيا آن منزل مشمول خمس مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
اگر پول اجاره منزل قبلي درآمد او محسوب مي‌شود، خمس دارد، ولي خود منزل خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 1374

آيا مي‌توان خمس را بدون مراجعه به دفتر مراجع، محاسبه نمود و آنگاه به مرجع پرداخت؟
*******پاسخ:*****
حسابرسي اموال بايد طبق فتواي مرجع تقليد باشد و به دستور ايشان صرف شود.
*******جوادي آملي 1 / 4 / 1374

براي احداث باغ پسته، بايد حدود پانزده سال روي زمين كار كنند تا باغ شروع به باردهي كند.
كساني كه در طول اين مدت، سال خمسي نداشته و مبالغي كه براي كود، آب، شخم و … هزينه كرده‌اند، غير مخمّس بوده است، آيا اكنون براي محاسبه‌ي خمس، بايد آنچه خرج كرده‌اند را كسر كنند؟
*******پاسخ:*****
الف)
هزينه احداث باغ كسر مي‌شود.
ب)
قيمت فعلي باغ حساب مي‌شود.
*******جوادي آملي 24 / 7 / 1374

خواهشمند است سال خمسي و ميزان آن را دربارهي اموال اينجانب، در موارد سه گانه ذيل، تعيين فرماييد:
الف)
منزل مسكوني كمتر از مورد نياز،
ب)
لوازم خانگي كه مورد استفاده است و شايد متعلق خمس قرار گرفته باشد،
ج)
لوازم خانگي اضافي، به مبلغ تقريبي پنجاه هزار تومان؛ از قبيل ظروف، البسه و خوراكي.
*******پاسخ:*****
الف)
منزل مسكوني كه با درآمد سال تهيه شده، خمس ندارد.
ب)
لوازم خانگي خمس ندارد؛ مگر آن كه از پول مانده سال قبل تهيه شده باشد.
ج)
لوازم اضافي كه در واقع جزو لوازم نيست و به عنوان تجمل تهيه شده، خمس دارد.
د)
اولين فرصت را مبدأ سال مالي قرار دهيد.
*******جوادي آملي 10 / 8 / 1374

آيا حقوق بنياد شهيد به خانواده‌ي شهدا خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
خمس دارد.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 1374

بنده با شراكت دو برادرم به شغل زرگري اشتغال داشتيم و وجوهات شرعي را به حضرات آيات، خويي و مرعشي نجفي (قدّس سرّهما) مي‌پرداختيم. چند سال پيش، بخش زيادي از سرمايه اصلي به سرقت رفت. پس از آن ما سه برادر از هم جدا شديم و به طور جداگانه به كار ادامه داديم. از سرمايه اصلي كه حقوق شرعي آن پرداخته شده بود سه كيلوگرم طلا به بنده تَعَلُّق گرفت. آيا بنده بايد دوباره خمس آن را بپردازم؟
تكليف درآمدهاي آينده چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
آنچه قبلاً تخميس شده مجدداً خمس ندارد.
ب)
هر گونه درآمد بعدي پس از كسر هزينه‌ي سال، خمس دارد.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 1374

بنده سر سال خمسي، پس از محاسبه‌ي مبلغي جزيي از مواد غذايي، مقداري بابت سهمين بدهكار شدم. در ضمن، مبلغ قابل توجهي مقروض هستم. پس از گذشت دو ماه از حساب سر سال، همچنان توانايي پرداخت خمس را ندارم. وظيفه‌ام چيست؟
*******پاسخ:*****
مقدار مقابل قرض سال خمس ندارد.
ب)
شما مجازيد مواد غذايي مذكور را مصرف نماييد و در اولين فرصت امكانِ پرداخت، خمس آن را به مصارف معين آن برسانيد.
*******جوادي آملي 22 / 12 / 1374

اينجانب مبلغي جهت ساخت حسينيه سيدالشهداء در نظر گرفته‌ام و قصد دارم در حساب بانكي مجزا نگهداري كنم تا اينكه ساخت و ساز حسينيه شروع شود و هيچ گونه دخل و تصرفي در اين حساب و مبالغ آن نداشته باشم. آيا به اين پول خمس تعلق مي‌گيرد يا خير؟
*******پاسخ:*****
در صورتي كه سال بر آن مبلغ نگذشته باشد و از ملك شما به عنوان هزينه سال خارج شده باشد، متعلق خمس نخواهد بود.
*******جوادي آملي 23 / 6 / 1387

شخصي مقلد حضرتعاليست و 23 / 10 (بيست و سوم دي ماه) حساب سال خمسي او مي‌باشد و مبلغ 000 / 500 / 3 تومان موجودي در حساب دارد و قصد دارد براي خود ماشين بخرد آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر ماشين جزء هزينه زندگي و ضروريات باشد خمس ندارد و اگر براي تشريفات و مازاد هزينه باشد خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

آيا پولي كه يك جوان بي‌زحمت براي خريد خانه در بانك مي‌گذارد يا جمع مي‌كند، خمس دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر نيازمند به خانه است و تهيّه آن بدون پس انداز ممكن نيست، خمس ندارد.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 1383

اينجانب بازنشسته و مستمرّي بگير هستم سن من 81 سال و هيچ گونه درآمدي به غير از مستمر ماهيانه ندارم و خانه مسكوني ام مُتَعَلُّق به دخترم مي‌باشد و اولاد ذكور هم ندارم. عيالم 75 ساله و خانه دار و او هم هيچ گونه درآمدي نداشته و نان‌خور اينجانب است.
سؤال اينجانب به شرح زير مي‌باشد:
از موقع بازنشستگي تاكنون كه 24 سال گذشته مقداري ناچيز پول براي روز مبادا و مخارج پيش بيني نشده پس انداز نموده‌ام آيا به اين پس انداز خمس تَعَلُّق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
پس انداز هر چه اندك باشد مورد تَعَلُّق خمس است.
*******جوادي آملي 15 / 9 / 1384

فردي منزل خريداري كرده به مبلغ ده ميليون و هفتصد هزار تومان از اين مبلغ هم دو ميليون تومان وام گرفته بايد قسطي پرداخت كند و اصلاً حساب سال نداشته در حال حاضر هم هفتصد هزار تومان پول نقد دارد مي‌خواهد حساب سال خمسي تعيين كند حكم چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر كسي به قصد خريد منزل پول جمع كند و منزل در شأن او باشد، سال بگذرد خمس ندارد.
جواب 2: هفتصد هزار تومان خمس دارد.
*******جوادي آملي

آيا مهريه زن خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر مهريه زن بيش از مهرالسنّه باشد آن مازاد خمس تعلق مي‌گيرد.
ميزان مهرالسنه 500 دينار است.
*******جوادي آملي 11 / 12 / 1383

به فتواي حضرتعالي، در حسابرسي سال خمس به پول قرض يا وام، خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
با گذشت سال و احتساب هزينه و قسط همان سال خمس تَعَلُّق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

آيا در روزهاي آخر سال، به حقوق ماهيانه كه در طول ماه مؤنه‌ي خانواده است، اما چند روزيست كه وارد سال خمسي شده و همچنين خريد برنج سال كه يك ماه قبل از پايان سال خمسي خريداري شده، خمس تَعَلُّق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
با سپري شدن سال خمسي به درآمدهاي پديد آمده خمس تَعَلُّق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

در شركت ما تعاوني تأسيس شده و اطلاعيه دادند كه هر كس مبلغ بيست هزار تومان به حساب شركت واريز كند به مدت شش ماه يخچال به صورت نيمه آزاد مي‌دهيم و من چون احتياج داشتم در تاريخ … مبلغ ذكر شده را واريز كردم پس از مدت ده ماه به ما ندادند و من يخچال تهيه كردم و بلافاصله به شركت گفتم كه من يخچال نمي‌خواهم پول مرا بدهيد گفتند پول شما را به حساب شركت واريز كرديم هر موقع يخچال آورديم به شما مي‌دهيم مي‌توانيد براي خودتان بفروشيد يا ما براي شما مي‌فروشيم پولش را به شما مي‌دهيم. بعد از گذشت يك سال يخچال آوردند و فروختند پولم را به من دادند و من آن پول را يك تخته فرش ماشيني شش متري خريدم براي منزل خودم كه به آن احتياج داشتم حالا نمي‌دانم خمس دارد يا خير آيا مي‌توانم روي اين فرش نماز بخوانم يا خير؟
*******پاسخ:*****
در فرض سؤال در صورتي كه مبلغ مزبور را جهت خريد يخچال مورد نياز به حساب واريز نموده و بعداً هم امكان دريافت آن را هر موقع كه مي‌خواستيد نداشته ايد و پس از آوردن يخچال و فروش آن قبل از رسيدن سال خمس تان وجه آن را جهت خريد فرش مورد نياز مصرف كرده باشيد خمس ندارد.
*******جوادي آملي

هداياي نقدي كه به فرزند، توسط فاميل داده مي‌شود با توجه به اينكه فرزند تحت تكفّل بنده مي‌باشد و هداياي مزبور براي آنان ذخيره مي‌شود آيا متعلق خمس است
*******پاسخ:*****
در صورتي كه در اثناي سال هزينه نشود و مال ارزشمند شود متعلق خمس مي‌شود.
*******جوادي آملي 1 / 5 / 1377

اينجانب داراي يك باب منزل مسكوني بوده و از طرف … يك واحد منزل به من دادند و مدت چند سال اين منزل دوّمي خاليست در حال حاضر براي توسعه منزل اوّلي قصد فروش آن دارم،
1 - آيا به اصل قيمت منزل دوّمي خمس تعلق مي‌گيرد؟
2 - آيا به ارزش افزوده هم خمس تعلق مي‌گيرد؟
3 - براي منزل دومي بعد از تحويل گرفتن مقداري هزينه نمودم آيا به مبلغ هزينه شده هم خمس تعلق مي‌گيرد؟
*******پاسخ:*****
1 - بلي خمس تعلق دارد، اگر نياز شأني او بود خمس تعلق نمي‌گيرد.
2 - تعلق مي‌گيرد چون به اصل منزل خمس تعلق مي‌گيرد.
3 - هزينه اگر از مال مخمس صرف شده از اصل فروش كم گردد مابقي خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

شخصي مقلد حضرتعاليست و 23 / 10 (بيست و سوم دي ماه) حساب سال خمسي او مي‌باشد و مبلغ 000 / 500 / 3 تومان موجودي در حساب دارد و قصد دارد براي خود ماشين بخرد آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
*******پاسخ:*****
اگر ماشيني جزء هزينه زندگي و ضروريات باشد خمس ندارد و اگر براي تشريفات و مازاد هزينه باشد خمس تعلق مي‌گيرد.
*******جوادي آملي

خريد يا ساخت منزل مسكوني براي فرزند (اعم از پسر و دختر) آيا متعلق خمس مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
در صورتي كه هزينه‌ي اثناي سال باشد متعلق خمس نيست.
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام زكات به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

آيا سكه‌هاي بهار آزادي و امثال آن مصداق سكه‌هاي مسكوك مشمول زكات مي‌باشد؟
*******پاسخ:***** سكه بهار آزادي مشمول زكات نيست.
*******جوادي آملي 6 / 8 / 87

ميزان فطريه و كفاره روزه ماه مبارك رمضان از سوي حضرت آيت الله *******جوادي آملي «مد ظله» اعلام شد
در آستانه حلول ماه شوال و فرا رسيدن عيد سعيد فطر
ميزان فطريه و كفاره روزه ماه مبارك رمضان از سوي حضرت آيت الله *******جوادي آملي «مد ظله» اعلام شد
از سوي آيت الله *******جوادي آملي «مد ظله» ميزان زكات فطره ماه مبارك رمضان مشخص شد.
بنا بر نظر معظم له، زكات فطريه هر نفر بر اساس قوت غالب گندم، مبلغ 1500 تومان و بر اساس قوت برنج 3 كيلو برنج اعلام شده است.
لازم به ذكر است بنا بر فتواي معظم له اگر كسي تنها در افطار شب عيد فطر مهمان ديگري باشد فطريه او به عهده خودش (مهمان) است و چنانچه چند شب متوالي مهمان باشد كه نان‌خور وي حساب شود، فطريه به عهده ميزبان مي‌باشد.
دفتر آيت الله *******جوادي آملي (مد ظله)
*******جوادي آملي

اين بخش داراي 35 سؤال مربوط به احكام حج به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

در مني قرباني به صورت مكانيزه و بدون حضور حجاج انجام مي‌شود و حجاج ايراني با انجام نيت، به رئيس كاروان نيابت مي‌دهند. فتواي شما در اين باره چيست؟
*******پاسخ:*****
كافيست
*******جوادي آملي 11 / 10 / 78

در حج تمتع، براي آقايان كه بار اول مشرف مي‌شوند انجام عمل تقصير (به معناي تراشيدن كامل موي سر) واجب است يا نه؟
تراشيدن كامل و كوتاه كردن هر كدام كافيست ولي احوط تراشيدن كامل است.
*******جوادي آملي 11 / 10 / 78

آيا بين دو عمره، فاصله لازم است؟
*******پاسخ:*****
بين دو عمره، فاصله لازم نيست.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

آيا زن‌ها به طور مطلق مي‌توانند پس از نيمه شب، از مشعر به منا كوچ كنند؟
*******پاسخ:*****
زن‌ها كه كوچ كردن در روز براي آنان دشوار است، مي‌توانند بعد از نيمه شب كوچ كنند.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

آيا عمره‌ي مفرده يا عمره‌هاي مكرّرِ بعد از آن را مي‌توان به نيّت نيابت جمع انجام داد يا فقط به نيابت از يك نفر مي‌توان انجام داد؟
*******پاسخ:*****
نيابت از چند نفر جايز است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74

استظلال در ايام احرام چه حكمي دارد؟
اگر برخلاف فتواي جناب عالي عمل شده باشد، كفاره آن چيست و وقت اداي آن چه هنگام است؟
*******پاسخ:*****
استظلال براي مردِ مُحرِم در حال سفر، حرام و كفّاره‌ي آن يك گوسفند است كه اگر در حج ادا نكرد، بعد از بازگشت از حج، كافي است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74

آيا مسجد شجره ميقات است يا از كنار آن هم احرام كافي است؟
و آيا بين زن و مرد فرقي است؟
*******پاسخ:*****
احرام از اطراف متصلِ مسجد شجره كافي است؛ گرچه احرام در مسجد افضل است و فرقي بين زن و مرد نيست.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

حكم استظلال در شب چگونه است؟
*******پاسخ:*****
جايز نبودن استظلال از آفتاب، مخصوص روز است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

محل احرام حج، مكّه قديم است يا مطلق مكّه؟
*******پاسخ:*****
محل احرام حج تمتّع، شهر مكّه است؛ گرچه شهر بزرگ شده باشد.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

آيا براي زنان و سالمندان و ضعيفان، رمي جمرات در شب جايز است؟
*******پاسخ:*****
رمي جمرات براي زنان و افراد معذور، در شب، جايز است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 1374

مطاف، بين مقام و بيت است يا بيرون مقام هم كافي است؟
*******پاسخ:*****
در حال ازدحام و اتصال طواف كنندگان، طواف در بيرون مقام هم كافي است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

حكم رفتن به توابع مكّه بين عمره تمتع و حج، بدون احرام حج چيست؟
*******پاسخ:*****
خروج از مكّه بعد از عمره تمتع و قبل از حج، در صورت حاجت، با احرام، جايز است.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

آيا طلبه‌اي كه به عنوان مُعين به مكّه مي‌رود و امورات معاش او با شهريه مي‌گردد، مستطيع است؟
*******پاسخ:*****
كسي كه به عنوانِ مُعين و مانند آن، توان رفتن به مكّه را دارد، مستطيع است؛ گرچه هزينه او از شهريه تأمين شود.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

آيا پوشيدن ثوبين احرام براي زن‌ها لازم است؟
*******پاسخ:*****
پوشيدن دو جامه‌ي احرام بر زن واجب نيست.
*******جوادي آملي 30 / 1 / 74

اقتدا به امام جماعت در مسجد النبي و مسجد الحرام و مساجد محل سكونت در اين دو شهر در ايام حج و عمره و نيز سجده بر روي فرش در اين مساجد چه حكمي دارد؟
بفرماييد حكم نماز استداره‌اي در مسجد الحرام كه مأمومين رو به روي امام و يا جلوتر از او قرار مي‌گيرند چه مي‌باشد؟
1 - اقتداء به امام جماعت در مساجد مرقوم و شركت در نماز جماعت مزبور صحيح و واقعي ثانوي است.
2 - سجده بر روي فرش در موارد ضروري جائز است.
3 - لازم است فقه اهل بيت عصمت و طهارت عَلَيْهمُالسَّلَام در مجامع علمي جهان اسلام تبيين شود تا پيروان هر مذهبي بدون تقية خوفي يا مداراتي وظيفه خود را آزادانه انجام دهند.
4 - نمازِ استداره‌اي در مسجد الحرام در صورتي كه مأموم جلوتر از امام نسبت به كعبه نباشد جائز است.
*******جوادي آملي 2 / 2 / 82

آيا انجام بيش از يك عمره در ماه جايز است.
در صورت منفي بودن پاسخ، عمره‌ي اضافه به نيابت از ديگري چه حكمي دارد؟
انجام عمره‌هاي متعدد در يك ماه خواه براي خود و خواه به عنوان نيابت صحيح است.
*******جوادي آملي

مستدعيست بفرماييد سعي ما بين صفا و مروه در قسمت اضافه شده فعلي كه به صورت عرضي مي‌باشد چه حُكمي دارد؟
سعي بين كوه صفا و كوه مروه هر چند تعريض شده باشد كافيست به شرط آنكه خارج از عرض كوه‌هاي مزبور نباشد.
*******جوادي آملي 22 / 1 / 1387

از نظر حضرتعالي، طواف بايستي بين خانه و مقام باشد يا در شرايط خاص و يا به طور كلي، بيرون از مقام نيز جايز است؟
همچنين طواف در طبقه دوم مسجدالحرام چه حكمي دارد؟
در صورت اتصال طواف كنندگان، طواف در بيرون از مقام جايز است.
طواف در طبقه دوم در صورت عدم امكان از طبقه اول، جايز است.
*******جوادي آملي

با توجه به ازدحام جمعيَّت و ممانعت مأموران سعودي، نماز طواف در طرفين مقام ابراهيم و با فاصله جايز است، يا نه فقط بايستي پشت و نزديك مقام باشد؟
در صورت عدم امكان پشت مقام تا حدّي كه نزد [خلف] مقام صادق باشد جايز است
*******جوادي آملي

اخيراً بيماري خاصي به نام آنفولانزاي خوكي در كشورهاي مختلف و از جمله عربستان رواج پيدا كرده كه نگراني‌هايي را در دولت و ملت ايران خصوصاً نسبت به حج و عمره به وجود آورده است، ليكن تا كنون هيچ مقام مسؤولي حتي خود دولت عربستان نسبت به منع قطعي حج و عمره اظهار نظر نكرده‌اند.
تنها وزير بهداشت دولت عربستان توصيه كرده است بيماران خاص و افراد بالاتر از شصت و پنج سال و نيز خردسالان به عمره و حج نروند.
از سوي ديگر از مجموع حدود هفتصد هزار نفر زائر عمره سال جاري نيز تا كنون حدود 50 نفر بر اساس اخبار منتشره به اين بيماري مبتلا شده‌اند كه همگي بحمد الله معالجه گرديده‌اند.
حال با توجه به نكات فوق خواهشمند است مرقوم فرماييد:
1. آيا ضرر محتمل در حد آمار فوق دليلي بر تأخير حج افراد مستطيع خواهد شد؟
2. آيا با توجه به اين كه دولت عربستان منع قطعي براي افراد خردسال و بالاي شصت و پنج سال و
بيماران خاص ندارد، با اين مقدار احتمال ضرر، افراد مي‌توانند حج خود را به تأخير بيندازند؟
1. ضرر محتمل (در حد مذكور) نسبت به كساني كه وجوب حج بر آنان مستقر شد مجوّز تأخير نيست.
2. ضرر محتمل (در حد مذكور) نسبت به كساني كه امسال مستطيع شدند در صورت اطمينان به اينكه سال آينده هيچ ضرر محتمل ديگري پيش نمي‌آيد، مجوّز تأخير است.
3. در هر صورت اگر كسي با فرض مزبور حج انجام داد، حج او صحيح است.
*******جوادي آملي، 15 / 5 / 88

آيا مي‌شود نماز قضاء يوميه را به امام جماعت اهل سنت اقتداء كرد.
*******پاسخ:*****
مي‌توان اقتدا كرد.
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388

هنگامي كه امام جماعت اهل سنت در نماز سوره سجده دار مي‌خواند و نمازگزاران در اثناي قرائت، به سجده مي‌روند و بر مي‌خيزند؛
1.
اولاً تكليف چيست؟
2. اگر كسي عمداً يا جهلاً يا سهواً سجده را ترك كرد، نمازش چه حكمي دارد؟
3. اگر ندانسته به ركوع رفت و سپس به سجده و دوباره به قيام برگشت تكليف چيست؟
جواب 1:
1. در صورت امكان با اشاره سجده نمايد و بعد از نماز سجده كند و نماز او صحيح است.
2. در صورت عدم امكان چون مخالف تقيه است سجده كند و احتياطاً نماز را اعاده كند، هر چند اقوي
صحت نماز است.
جواب 2:
نماز در فرض مذكور صحيح است.
جواب 3:
نماز را در فرض ياد شده اعاده نمايد.
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388

آيا رمي جمرات در طبقه سوم و چهارم … جايز است؟
*******پاسخ:*****
جائز است.
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388

پشت بام مسجد النبي كه ديوار اطراف پشت بام بيش از قامت انسان بلند است و هيچ طرف صفهاي جماعت مسجد پيدا نيست آيا اقتداء با اين وضع صحيح است؟
*******پاسخ:*****
1. در صورتي كه به وسيله يكي از مأموم‌ها كه حاجبي ندارد اتصال حاصل شود اقتداء صحيح است.
2. در صورتي كه به هيچ وجه اتصالِ بدون حجاب حاصل نباشد، براي مردها صحيح نيست.
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388

كسي كه در آخر ماه محرم به احرام عمره شده و بقيه اعمال را در ماه بعد انجام داد، آيا عمره‌اش از ماه قبل محسوب مي‌شود يا ماه بعد؟
*******پاسخ:*****
1. عمره مفرده در هر ماه صحيح است.
فاصله بين دو عمره شرط نيست.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

افرادي كه قرائت نمازشان صحيح نيست آيا مي‌توانند نائب شوند؟ و براي نماز نايب بگيرند.
*******پاسخ:*****
با اذن منوب عنه صحيح است.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

كسي كه نماز طواف را به جهت ازدحام جمعيَّت در نقطه دور از پشت مقام خوانده و بعد از نماز طواف با بقاء موالات عرفيه و فوت موالات عرفيه آيا اعاده نماز طواف بعد از رفع مانع پشت مقام لازم است؟
*******پاسخ:*****
اعاده نماز طواف لازم نيست.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

قطع طواف بدون عذر و انجام فعل منافي و فوت موالات بعد از شوط چهارم طواف فرموده ايد احتياطاً اتمام و اعاده كند.
اگر تكميل نكند و فقط اعاده كند آيا طوافش اشكالي پيدا مي‌كند
*******پاسخ:*****
انجام طواف كامل به قصد جامع بين تكميل و اعاده كافي است.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

اگر حاجي بعد از انجام اعمال عمره و حج بفهمد وضويش باطل بوده و يا بي وضو بوده، وظيفه‌اش چيست؟
*******پاسخ:*****
1. اگر بعد از عمره و قبل از حج بفهمد بدون وضوي صحيح طواف عمره را انجام داد بايد طواف و اعمال بعد از آن را اعاده كند.
2. اگر بعد از حج فهميد و زمان اعاده گذشت حج او باطل است.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

اگر حاجي در اثناء طواف محدث شده ولي با اعتقاد به صحت اعمال حج را انجام داد، آيا حجّش صحيح است؟
و آيا فرق دارد در حدوث حدث بعد از شوط چهارم باشد و يا قبل آن؟
*******پاسخ:*****
1. طواف از اركان حج است و بدون وضو باطل است.
2. فرقي در حكم مذكور بين بعد از شوط چهارم و قبل از آن نيست.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

اگر طواف كننده نجاست بدن يا لباس را فراموش كند و در اثناي طواف يا بعد از آن يادش بيايد حكم آن چيست؟
*******پاسخ:*****
در صورت فراموشي بايد بدن و لباس را پاك كند و طواف را اعاده نمايد.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

كسي كه طواف و نماز طواف را با بدن يا لباس نجس از روي جهل يا نسيان به جا آورده آيا اعاده طواف و نماز واجب است؟
و تكليف او نسبت به اعمال مرتبه چيست؟
*******پاسخ:*****
1. اگر جاهل به نجاست بود طواف و نماز طواف صحيح است.
2. اگر ناسي بود احوط اعاده طواف و نماز طواف است.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

با وضع موجود در مسجد الحرام در صورت تقدم زن بر مرد در نماز طواف آيا نماز طواف آنها صحيح است؟
*******پاسخ:*****
صحيح است.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

اگر حاجي قبل از درك عرفات يا مشعر در تمام وقت بيهوش باشد و بعد از اعمال حج به هوش بيايد حكم حج او چيست؟
و وظيفه او نسبت به خروج از احرام چيست؟
*******پاسخ:*****
1. اگر سال اول استطاعت او بود، حج بر او واجب نيست و اگر قبلاً مستطيع شده بود بايد بعداً حج انجام دهد.
2. ظاهراً تبديل به عمره مفرده مي‌شود و با انجام طواف، نماز طواف، سعي و تقصير از احرام خارج مي‌شود.
*******جوادي آملي، 26 آبان 1388

آيا سعي در طبقه زير زمين و طبقه سوم و چهارم … جايز است؟
*******پاسخ:*****
1. سعي در طبقات مذكور جائز است.
2. سعي در طبقات فوق زمين مقدم بر سعي در طبقه زير زمين است
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388
*******جوادي آملي

حكم تراشيدن موي سر در حج با ماشين
محضر مبارك مرجع عاليقدر حضرت آيت الله *******جوادي آملي سلام عليكم يه آرزوي سلامتي وطول عمر براي حضرت مستطاب عالي استدعا دارد نظر مبارك را در خصوص مساله ذيل مرقوم بفرماييد:
آيا در اعمال حج حلق با ماشين‌هايي كه مانند تيغ موي سر را مي‌تراشد كفايت مي‌كند يا حتما بايد با تيغ باشد
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
حلق با ماشين‌هايي كه مانند تيغ مو را مي‌تراشد كفايت مي‌كند
*******جوادي آملي 11 / 3 / 1390

كسي كه در مجموع اقامت در مكه و مشعر و مني ده روز مي‌ماند و سپس به مكه بر مي‌گردد نماز در اين اماكن پس از بازگشت به مكه از نظر قصر و اتمام چيست؟
*******پاسخ:*****
1. نماز در مكه به دو صورت قصر و اتمام صحيح است.
2. نماز در غير مكه (در فرض مزبور) قصر است.
*******جوادي آملي، 24 آبان 1388

اين بخش داراي 12 سؤال مربوط به احكام خريد و فروش به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

آيا خريد و فروش ارز كشورهاي خارجي (صرافي) از طريق اينترنت مثلاً (خريد ارز كشورهاي اروپايي و آمريكايي و فروش آنها) درست است؟
اين كار حلال است؟
*******پاسخ:***** خريد و فروش ارزهاي خارجي با اينترنت اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 23 / 2 / 1383

شخصي در حيات خودش زمينش را به دو نفر از ورّاث به بيع خياري كه مدت خيار يك سال است فروخته خود بايع در مدت خيار فوت كرد و باقي ورّاث هم در مدّت خيار ادعاي فسخ نكردند نه جمعاً و نه انفراداً و زمين فوق الذكر را دو نفر وارث كه مشتري بود تصرف كرد:
سؤال اينست كه بعد از مدت خيار حق فسخ را دارد يا خير؟
آيا فرق بين وارث صغير و كبير است يا خير؟
جواب 1: اگر وارثان و نيز ولي صغير از حق فسخ آگاه بودند و معامله را فسخ نكردند، با سپري شدن مدّت خيار، بيع لازم مي‌شود.
جواب 2: در فرض مزبور بين وارث صغير و كبير فرق نيست.
*******جوادي آملي شهريور 1382

سازماني به اعضاي خود اعلام كرد كه مي‌توانند با پرداخت نصف بهاي تراكتور، در نوبت خريد قرار گيرند و شش ماه بعد اعلام كرد، در صورت پرداخت باقيمانده بهاء، يك ماه بعد تراكتورها به آنها تحويل داده خواهد شد.
الف)
آيا با اعلام قيمت تراكتور و زمان تحويل آن و پس از پرداخت، متقضاي عقد معامله جاري شده و رسميت دارد؟
ب)
آيا سازمان مي‌تواند با وجود اعلام قيمت قطعي و دريافت آن، به جاي تحويل تراكتورها و خسارات وارده، هر ساله فقط افزايش قيمت را اعلام كند؟
ج)
آيا سازمان بايد خسارت تأخير در تحويل و عدم كاركرد ناشي از عدم تحويل را بپردازد؟
د)
آيا سازمان مي‌تواند پس از تأخير در تحويل، قيمت بالاتري را مطالبه كند؟
ه)
آيا سازمان مي‌تواند يك سال پس از تحويل و دريافت كامل بهاي تراكتور، حق فروش را از خريدار سلب كند و در صورت فروش او را به پرداخت ما به التفاوت آن به قيمت روز ملزم كند؟
و)
آيا سازمان مي‌تواند حتي پنج سال پس از تحويل تراكتور، چنين شرطي نمايد؟
ز)
آيا مي‌توان با توافق، بهاي كالايي را دريافت نمود و آن را تحويل نداد و بهاي آن را بالا برد و يك سال پس از تحويل آن، گفت كه در صورت فروش آن به بهاي بيشتر، سود به دست آمده از آنِ فروشنده است؟
*******پاسخ:*****
1) هر گونه معامله با شخصيت حقيقي يا حقوقي بعد از انعقاد و تماميت آن، لازم ْ و نقض آن غير جايز است؛ مگر در صورت خيار غبن و مانند آن، يا با اقاله و توافق طرفين.
2) هر گونه شرط كه در ضمن عقد قرار مي‌گيرد، در صورت مشروع بودن، لازم ْ و تخلف از آن غير جايز است؛ مگر با تراضي طرفين.
3) تأخير پرداخت كالاي فروخته شده يا تأخير تسليم بهاي آن، بدون رضايت طرف مقابل، جايز نيست.
4) شرطي كه پس از تمام شدن عقد مطرح مي‌شود، لازم نيست.
5) افزودن قيمت يا كم كردن كالا يا تغيير جنس مرغوب به غير مرغوب، جايز نيست.
6) خسارت تأخير تسليم كالاي فروخته شده، به عهده‌ي فروشنده است.
7) تمام احكام مزبور در بندهاي فوق، مخصوص به تحقق معامله است؛ نه مقاوله و گفت و گو. يعني اگر اصل معامله انشاء نشد، ولي گفت و گوي مقدماتي به عمل آمد و زمينه‌ي حق اولويت با دريافت مقداري از پول، فراهم شد، افزودن قيمت و مانند آن جايز است و اگر خريدار در اثر تضييع حق اولويت، متضرّر شد، مي‌تواند خسارت ناشي از غَرَر را از فروشنده مطالبه كند.
*******جوادي آملي 12 / 10 / 74

صورت مضاربه خدمت حضرتعالي تقديم مي‌شود آيا صحيح است يا خير؟
«عامل: آقاي … فرزند … … سرمايه گذار: آقاي … … فرزند … … مبلغ … سرمايه … …
مدت معامله از تاريخ … … تا تاريخ
عامل متعهّد مي‌گردد سرمايه‌اي را كه سرمايه گذار در اختيارش قرار داده است را در كارهاي تجاري مصرف نمايد و از درآمد حاصله هر ماه مبلغ … به ريال علي الحساب به سرمايه گذار تحويل نمايد و عامل متعهّد مي‌گردد كه در پايان مدت تعيين شده درآمد حاصله را بررسي نمايد و در صورتي كه درآمد حاصله بيش از مقدار معيّن شده به سرمايه گذار تحويل نمايد. طرفين با هم شرط كردند در صورت ضرر، عامل، ضرر را پرداخت مي‌كند و هيچ گونه ارتباطي به سرمايه گذار نخواهد داشت و در صورتي كه عامل نتواند در پايان حسابهايش را دقيقاً بررسي كند طرفين با هم مصالحه مي‌كنند.»
ب. حقوقي كه بنياد شهيد به خانواده‌ي شهدا مي‌دهد اعم از پدر و مادر و همسر و فرزند شهيد آيا سر سال اضافه بيايد خمس دارد يا نه؟
: مبلغ سود معلوم باشد.
جواب 2: پرداخت مقداري به عنوان علي الحساب گرچه در كيفيت تسليم كافيست ولي اكتفا به آن بدون تعيين مقدار سود كافي نيست.
جواب 3: شرط در ضمن عقد، گرچه تحمل خسارت باشد نافذ است.
جواب 4: اگر مصالحه مشروط غرري نباشد صحيح است.
ب: خمس دارد.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 1374

احتراماً در رابطه با مشكل پيش آمده براي اعضاء كشاورزان تعاوني … حل اختلاف و مشكل حاصله با فتواي آن حضرت حاصل و مودّت و برادري با حُكم شرعي آن حضرت عميق‌تر خواهد شد.
در سال … به تعاوني سازمان اعلام نموده تراكتور اونيورسال … تومان و فرگوسن دو برابر آن است با پرداخت يك دوم بهاء در نوبت قرار مي‌گيريد بعد از 6 ماه مجدد اعلام نمودند در صورت پرداخت يك دوم بهاء باقيمانده يك ماه بعد تراكتور را تحويل مي‌گردد.
تعاوني ما عيناً مراتب را به اعضاء اعلام متقاضيان كل بهاء هر دستگاه را واريز نمودند.
1. سازمان قيمت تراكتور را اعلام و متقاضي پرداخت نموده آيا شرعاً عقد معامله جاري شده و رسميت دارد خاصّه آنكه سازمان زمان تحويل را هم تعيين نموده؟
2. آيا سازمان با وجود اعلام قيمت قطعي و دريافت آن مي‌توانست به جاي تحويل تراكتورها و خسارات وارد فقط هر ساله افزايش قيمت اعلام نمايد.
3. آيا سازمان ملزم به پرداخت خسارت تأخير در تحويل و عدم كاركرد ناشي از عدم تحويل مي‌باشد؟
4. آيا پس از 5 سال كه سازمان تعدادي را تحويل داده مي‌توانست به جاي مبلغ اوليه، چند برابر آن را مطالبه نمايد.
5. آيا يك سال بعد از تحويل و صدمه فاكتور و وصول كامل بهاء تراكتور به قيمت … تومان سازمان مي‌تواند به شركت بگويد شما حق فروش نداريد و در صورت فروش بايد به نرخ روز مابه التفاوت را به قيمت روز به ما (سازمان) بپردازيد؟
6. حتي سازمان بگويد 5 سال بعد هم اگر بفروشيد به نرخ همان روز بايد به كسر مبلغ فاكتور شده باقيمانده اضافي را به سازمان بپردازيد؟
7. آيا مي‌شود كالايي را با توافق فروخت و بهاء آن را دريافت نمود و تحويل نداد و به جاي تحويل قيمت‌ها را بالا برد و پس از تحويل و صدور فاكتور و با گذشت يك سال بگويد كالاي خريداري شده را در صورت فروش به بهاء بيشتر سود حاصله را بايد به فروشنده بپردازيد؟
جواب 1: هر گونه معامله با شخصيت حقيقي يا حقوقي بعد از انعقاد و تماميّت آن، لازم و نقض آن غير جائز مگر در صورت خيار غَبْن و مانند آن و يا با اقاله و توافق طرفين.
جواب 2: هر گونه شرط كه در ضمن عقد قرار مي‌گيرد، در صورت مشروع بودن، لازم و تخلّف از آن غيرجائز مگر با تراضي طرفين.
جواب 3: تأخير پرداخت كالاي فروخته شده يا تأخير تسليم بهاي آن بدون رضايت طرف مقابل جائز نيست.
جواب 4: شرطي كه بعد از تمام شدن عقد، مطرح مي‌شود لازم نيست.
جواب 5: افزودن قيمت يا كم كردن كالا يا تغيير جنس مرغوب به غير مرغوب جائز نيست.
جواب 6: خسارت تأخير تسليم كالاي فروخته شده به عهده فروشنده است.
جواب 7: تمام احكام مزبور در بندهاي فوق مخصوص به تحقق معامله است نه مقاوله و گفتگو، يعني اگر اصل معامله انشاء نشد، ولي گفتگوي مقدماتي به عمل آمد و زمينه‌ي حق اولويت با دريافت مقداري از پول فراهم شد، افزودن قيمت و مانند آن جائز است و اگر خريدار در اثر تضييع حق اولويت، متضرّر شد، مي‌تواند خسارت ناشي از غَرَر را از فروشنده مطالبه كند.
*******جوادي آملي، 12 / 10 / 1374

فردي به خاطر طلبكاري خود از شخص بدهكار چك دريافت مي‌كند در موعد مقرر براي دريافت پول به بانك مي‌رود موجودي كامل نبوده و الآن دو ماه بدهكار تأخير در پرداخت بدهي و قرض دارد و شخص بدهكار مي‌گويد سود يا غرامت بابت تأخير را پرداخت مي‌كنم آيا سودي كه مي‌دهد شرعاً چه حُكمي دارد؟
1 - اگر از اول شرط نكرده باشند و بدهكار داوطلبانه سود يا غرامت را پرداخت كند اشكالي ندارد.
جواب 2: بهتر است كه شخص طلبكار اين را هم نگيرد.
*******جوادي آملي

سؤال 1: مسلمان مؤمني براي بقاء نسل با مؤمنه صيغه عقد دائم شرعي و قانوني در مقابل مهر حلال و نقد با ولي مؤمنه منعقد كرده قباله رسمي صادر دريافت نموده و متصرف شده. براي امرار معاش زمين مزروعي را در مقابل وجه البيع حلال صيغه عقد دايم شرعي و قانوني با مالك اصلي منعقد كرده، قباله رسمي صادر دريافت نموده و متصرف شده، سالهاي دراز شخصاً در اين ملك مزروع به كار احياء و توليد مشغول بوده معاش عائله‌اش را تحصيل مي‌كرده مولود و توليد حاصل از دو عقد فوق چه حكم شرعي دارد؟
سؤال 2: زورمندي با قوه قهريه به عقد دوم تجاوز مي‌كند زمين مزروع را با توليدش و ابزار كارش متصرف مي‌شود، قدرت دفاع ندارد هيچ مسلماني و دادرسي به داد و فرياد او توجه نمي‌كنند متجاوز فارغ البال مشغول توليد است توليد حاصل از اين تجاوز غاصبانه چه حكم شرعي دارد؟
: از موضوع شخصي اطلاعي ندارم ولي به طور كلي مهريه‌اي كه زن دريافت مي‌دارد و همچنين نماء
حاصل بعد از عقد ملك طِلْق اوست و هر گونه تصرفي در آن منوط به رضايت و اذن او مي‌باشد و غصب آن حرام است ولي اگر كسي در زمين مغصوب زراعت كند، زراعت آن مالِ خود اوست و چنانچه صاحب زمين راضي نباشد كه زراعت در زمين بماند كسي كه غصب كرده بايد فوراً زراعت خود را از زمين بِكَند و نيز بايد اجاره زمين را در مدتي كه زراعت در آن بوده به صاحب زمين بدهد و خرابيهايي را كه در زمين پيدا شده است اصلاح كند.
*******جوادي آملي

آيا بر مسلمان، پرداخت عوارض گمركي كه دولتهاي غيراسلامي بر اجناس صادره از كشورهاي ديگر (توسط شخص مسلمان) تعيين مي‌نمايند، واجب است.
با توجه؛ اينكه اكثر افراد آن كشور به طرق مختلف از پرداخت عوارض سر باز مي‌زنند.
هو العليم. مسلماني كه تابع كشور غيراسلاميست بايد قانون عوارض گمركي را عمل نمايد و تخلّف ديگران مجوّز تخلّف او نيست.
*******جوادي آملي

آيا خريد و فروش وام كه بر اثر گردش حساب يا اعتبار و يا اسناد و مدارك شخصي (حقيقي يا حقوقي) به ايشان تعلق مي‌گيرد و وي با رضايت خويش و در برابر اخذ مبلغي توافقي وام را به شخص ديگري مي‌فروشد از لحاظ شرعي مشكل دارد يا خير؟
جواب 1: گاهي وام گيرنده مُقوّم حق است يعني طبق قانون حق انتقال به غير را ندارد، در اين صورت فروش حق وام گيري جايز نيست.
جواب 2: گاهي وام گيرنده مورد حق است نه مقوّم آن يعني طبق قانون حق انتقال به غير را دارد، در اين صورت فروش حق وام گيري جايز است.
*******جوادي آملي 25 / 11 / 86

چنانچه مستحضريد گاهي مردم عادي يا بنگاه‌هاي اقتصادي براي تهيه كالاهاي مورد نياز خود، به سازنده آن كالاها سفارش ساخت مي‌دهند. مانند سفارش ساخت در، پنجره، اتومبيل، كشتي، هواپيما، خانه، بيمارستان و در اين موارد سازنده طي قراردادي متعهد مي‌شود كالاي مورد نظر را با مشخصات معين ساخته در تاريخ مشخص تحويل دهد و سفارش دهنده نيز متعهد مي‌شود مبلغ معيني را طبق زمانبندي مشخص بپردازد ( براي مثال 25% پيش پرداخت، 50% زمان تحويل و 25% بعد از دو ماه پس از تحويل). در برخي موارد پيش پرداختي صورت نمي‌پذيرد؛ در اين قراردادها به طور معمول مواد اوليه و مصالح به عهده سازنده است.
مستدعيست نسبت به سؤالات زير راهنمايي فرماييد.
1. آيا چنين قراردادي صحيح است؟
2. آيا اين قرارداد كه در كشورهاي عربي به عقد استصناع معروف است در قالب يكي از عقود متعارف قرار مي‌گيرد يا عقد مستقلي است؟
3. در صورتي كه عقد استصناع عقد مستقل باشد، آيا عقد لازم است يا عقد جايز؟
4. در صورتي كه عقد استصناع عقد مستقل باشد، چه نوع خياراتي در آن جاري است؟
5. در صورتي كه عقد استصناع عقد مستقل باشد، شرايط صحّت آن چيست؟
6. آيا سازنده مي‌تواند ساخت كالاي مورد نظر را به ديگري واگذار نمايد؟
7. آيا سازنده مي‌تواند كالاي ساخته شده‌اي را خريداري و به سفارش دهنده تحويل دهد؟
جواب 1: هر چند مفروض سؤال مركب از چند عقد است ولي اگر مجموعاً تحت يك عقد قرار گيرند صحيح خواهد بود.
جواب 2: عقد مزبور مصداق يكي از عقود متعارف نبوده و عقد مستقل است.
جواب 3: عقد مزبور از هر دو طرف لازم است.
جواب 4: خيارهاي عام مانند غبن، رؤيت، عيب، تخلف وصف، تخلف شرط و … ثابت است ولي خيار مختص به عقد بيع و مانند آن ثابت نيست.
جواب 5: شرايط صحّت عقد، متعاملان، عوضان همان شرايط ساير عقود است.
جواب 6: در صورت عدم اشتراط مباشرت جايز است.
جواب 7: در صورت اطلاق عقد جايز است.
*******جوادي آملي 25 / 11 / 86

مالكي مغازه خود را به مدت سه سال با اخذ مبلغي به عنوان سرقفلي از مستاجر به وي اجاره مي‌دهد. بيست روز پس از عقد اجاره مذكور، مالك با كتمان اينكه مبلغي به عنوان سرقفلي دريافت كرده و با بيان اينكه مغازه صرفاً در اجاره مستاجر است؛ مغازه ياد شده را به شخص ديگري مي‌فروشد و تمامي ثمن آن را دريافت و متعهد مي‌شود ظرف چهار ماه رضايت مستاجرين را اخذ و مغازه را تخليه شده تحويل خريدار نمايد. فروشنده به تعهد خود عمل نمي‌كند تا اينكه پس از انقضاء مدت اجاره مغازه تخليه و تحويل خريدار مي‌شود.
مرقوم فرماييد مستاجر براي دريافت مبلغ سرقفلي خود به كدام يك از مالكين مي‌تواند مراجعه نمايد مالك اوليه (فروشنده) كه مغازه را به مستاجر اجاره داده و وجهي از بابت سرقفلي از وي دريافت كرده و يا اينكه به مالك جديد (خريدار) كه از سرقفلي مستاجر بي‌خبر بوده است؟
1. فروش ملكي كه در اجاره است جايز است.
اگر خريدار آگاهي نسبت به اجاره نداشت حق فسخ بيع را دارد.
2. مستأجري كه سرقفلي داد نسبت به عين ملك صاحب حق مي‌شود نه صاحب ملك.
3. هر چند مالك اوّل تخلف كرد ولي حق مستأجر به خود ملك مورد اجاره تَعَلُّق مي‌گيرد.
4. تصرف خريدار در ملك مزبور قبل از اداي حق مستأجر جايز نيست.
5. ضمان اصلي به عهده مالك اول يعني فروشنده و غاصب اصلي است.
*******جوادي آملي

با احترام به استحضار مي‌رساند، ضمن عقد بيعي شرط شده كه هرگاه خريدار قسطي از اقساط ثمن را پرداخت ننمايد، معامله فسخ خواهد شد.
از طرفي فروشنده حق انتقال مبيع به غير را از خريدار سلب ننموده و خريدار به واسطه عقد بيع جديدي مبيع را به شخص ثالث واگذار مي‌نمايد و مبيع متعلق حق غير قرار مي‌گيرد.
در فرض تحقق شرط (عدم وصول قسط):
1) با توجه به ايجاد حق مالكيت براي خريدار اول و عدم سلب حق انتقال به ثالث از وي و از طرفي نظر به اينكه انتقال به ثالث قبل از اعمال فسخ صورت گرفته آيا انتقال مبيع از سوي خريدار اول، جزء حقوق مالكانه وي محسوب مي‌گردد و انتقال صحيح است؟
2) آيا با انتقال مبيع به ثالث و قرار گرفتن ملكيت مبيع در مالكيت ثالث با توجه به سرايت نكردن اثر فسخ به گذشته و فقدان اثر قهقرايي فسخ، اصل بر سقوط شرط است يا بقاء آن؟
3) در صورت بقاء شرط، آيا شرط مزبور قابل تسري به شخص ثالث كه در قرارداد اول نقشي نداشته خواهد بود و فسخ را مي‌توان به ضرر وي اعمال كرد؟
4) در صورت اعمال فسخ (در فرض بقاء شرط فسخ)، مبيع كه متعلق حق غير (ثالث) قرار گرفته، قابل اعاده به فروشنده اوليه مي‌باشد؟ در صورتي كه مبيع قابل اعاده نباشد چه حقي براي فروشنده ايجاد خواهد شد؟
1: اگر شرط حق فسخ حاصل شد و فروشنده‌ي اول معامله‌ي خود را فسخ كرد بيع دوم فضوليست و با اجازه فروشنده اول صحيح و با رد وي باطل خواهد بود.
2: اگر قبل از تحقّق شرط فسخ (عدم وصول قسط) عقد دوم برقرار شد هر چند بيع دوم صحيح است ليكن حق فروشنده‌ي اول محفوظ است و بعد از تحقق شرط (عدم وصول قسط) مي‌تواند بيع اول را فسخ كند در اين حال معلوم مي‌شود بيع دوم فضولي بود و محتاج به اجازه فروشنده اول است.
3: خريدار دوم اگر آگاه از شرط حق فسخ در بيع اول بود بايد تحمّل نمايد و اگر جاهل بود مي‌تواند بيع دوم را فسخ كند.
4: در صورت فسخ بيع اول، خريد در اول ضامن تمام ثمن معامله‌ي اول است در حالي كه عين مبيع از بين رفته باشد و اگر عين مبيع باقي باشد خود عين بر مي‌گردد.
*******جوادي آملي 9 / 11 / 87
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام مضاربه به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
1 در عقد مضاربه‌اي، عامل متعهد شده است، پول سرمايه گذار را در كارهاي تجاري صرف كند و از درآمد به دست آمده، هر ماهه مبلغي را علي الحساب به او بپردازد. همچنين متعهد شده، در پايان مدت تعيين شده، درآمد را بررسي كند و افزون بر مقدار تعيين شده را به سرمايه گذار تحويل دهد. طرفين با هم توافق كردند كه زيان احتمالي بر عهده عامل است و ارتباطي به سرمايه گذار نخواهد داشت و اگر عامل در پايان نتوانست حسابها را به طور دقيق بررسي كند با هم مصالحه كنند.
نظر حضرت عالي دربارهي چنين مضاربه اي چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
لازم است مبلغ سود، معلوم باشد.
ب)
پرداخت مقداري به عنوان علي الحساب، گرچه در كيفيت تسليم كافي است، ولي اكتفاء به آن، بدون تعيينِ مقدار سود، كافي نيست.
ج)
شرط در ضمن عقد، گرچه تحميل خسارت باشد، نافذ است.
د)
اگر مصالحه‌ي مشروط، غرري نباشد، صحيح است.
*******جوادي آملي 29 / 10 / 74
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام وكالت به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
1. شخصي جهت فروش اتومبيل خود به كسي وكالت با حق توكيل غير مي‌دهد و وكيل نيز وكالت را به استناد حق توكيل، به ديگري تفويض و واگذار مي‌كند و در وكالت دوم تصريح مي‌نمايد «اقدام و امضاي وكيل، به منزله اقدام و امضاي موكل و موكلِ موكل نافذ و معتبر و داراي@ اشرات قانوني است».
حال موكل مبادرت به عزل وكيل اول نموده آيا وكيل دوم نيست معزول است و يا اينكه بايد مراتب عزل توسط موكل به وكيل دوم مستقلاً اعلام شود؟
و چنانچه وكيل دوم به استناد وكالت دوم، مبادرت به انجام معامله نمايد آيا معامله صحيح است يا خير؟
جواب 1: گرچه وكيل اول به اذن مُوَكِّل اصلي مي‌تواند از طرف خود يا از طرف مُوَكِّل وكيل بگيرد ليكن ظاهر آنچه در وكالت دوم تصريح شد اينست كه وكيل دوم، وكيل مي‌باشد نه وكيل از مُوَكِّل اصلي وگرنه امضاي او فقط به منزله‌ي امضاي مُوَكِّل اصلي مي‌بود نه به منزله امضاي هر دو (مُوَكِّل اصلي و وكيل).
جواب 2: چون وكيل دوم، وكيل از وكيل است نه از مُوَكِّل اصلي در صورتي كه عزل وكيل اول به همان وكيل اول ابلاغ شود. وكيل دوم منعزل خواهد شد و نيازي به اعلام مستقل به او نيست.
جواب 3: اگر وكيل دوم بعد از عزل وكيل اول در صورت جهل به عزل، معامله‌اي را در مورد عين متَعَلُّق وكالت انجام دهد، معذور است و صحت عقد فضولي مزبور محتاج به اجازه مالك اصلي مي‌باشد.
*******جوادي آملي 28 / 7 / 1376
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به قرض به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

مظلمه چگونه محاسبه مي‌شود؟ مثلاً بنده چند سال پيش، پنج هزار تومان به شخصي بدهكار بودم، ولي ديگر او را نديدم. آيا براي رد مظلمه، همان مبلغ كافي است؟
*******پاسخ:*****
بايد تفاوت قدرت خريد و مقدار تورّم لحاظ شود؛ سپس مجموع آن تأديه گردد.
*******جوادي آملي.

گروهي با هدف رفع مشكلات اهالي محله و نيازمندان، اقدام به تأسيس صندوق خيريه كرده‌اند.
الف)
آيا مي‌توان مبالغ جمع آوري شده را براي انجام فعاليت‌هاي اقتصادي و با هدف كمك هر چه بيشتر به مستمندان، سرمايه گذاري كرد؟
ب)
آيا مي‌توان وجوه جمع آوري شده را به صورت قرض الحسنه، به نيازمندان پرداخت؟
ج)
آيا مي‌توان به مدت يك سال يا بيشتر، مبالغ را كنار گذاشت و آنگاه اقدام به توزيع آن كرد؟
د)
توصيه حضرت عالي براي مصرف بهينه اين پول‌ها چيست؟
ه)
آيا مي‌توان وجوه جمع آوري شده را در مراسم بزرگداشت ائمه اطهار (عليهم السّلام) صرف كرد؟
و)
در پايان از حضرت عالي تقاضا مي‌كنيم، نصيحت و توصيه‌اي پدرانه به فرزندان خود بنماييد. :
الف)
با آگاهي صاحبان سرمايه و رضايت آنان و انطباق با عقود مشروع، جايز است.
ب)
برابر اساسنامه‌اي كه با امضاي صاحبان سرمايه باشد، جايز است.
ج)
با توافق صاحبان سهام جايز است، ولي بعد از گذشت سال، اگر خمس آن اموال قبلاً پرداخت نشد، اول بايد خمس آنها داده شود؛ آنگاه اقدام به مصرف شود.
د)
توليد و ايجاد شغل صادق؛ نه كسب كاذب.
ه)
صرف اموال در تعظيم شعاير با رضايت صاحبان سهام، بي‌اشكال است.
و)
تلاش در توليد كالاي سودمند و قناعت در مصرف. از حضرت ختمي مرتبت (صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و سلّم) چنين دعايي نقل شده است:
«اللّهم انّا نسئلك نفساً مطمئنّةً تؤمن بلقائك و ترضي بقضائك و تقنع بعطائك».
اميد است با اين نيايش، مشمول رحمت خاص الهي قرار گيريم.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام رهن به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

اينجانب ضمانت شخصي را در بانك به مبلغ شصت و سه ميليون تومان به عهده گرفتم و سند خانه خويش را در بانك به رهن گذاشته‌ام اكنون شخص وام گيرنده متواري شده است، حقير چون نياز به سندِ مرهون دارم حاضر به پرداخت مبلغ به بانك مي‌باشم، لطفاً راه حل شرعي را بيان فرمائيد.
*******پاسخ:*****
1 - راهن طبق تعهّد متقابل با بانك (مرتهن) عمل نمايد.
2 - بعد از پرداختِ وام ملك مرهون آزاد مي‌شود.
3 - ضامن تمام آنچه را پرداخت از بدهكار اصلي مي‌گيرد.
*******جوادي آملي 6 / 2 / 1382
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام ضمانت به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.
1. آيا شركت پست كه با اخذ كارمزد و دادن رسيد عهدهدار و متعهد رساندن محموله‌اي جهت تحويل در شركت پست شهر مقصد شده است در صورت فقدان و حيف و ميل محموله متعهد له، به دليل قصور و سهل انگاري كاركنان شركت پست (شهر مقصد ) در قبال جبران ضرر و زيان متعهد له ضامن است يا خير؟
1: شركت پست در صورت تقصير و سهل انگاري عمدي ضامن است.
2: شركت مزبور در صورت عدم تقصير با پديد آمدن حوادث غير مترقّبه ضامن نيست.
*******جوادي آملي 10 / 11 / 87

اين بخش داراي 18 سؤال مربوط به احكام نكاح به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

در گذشته، پدرم براي محرم شدن با زن دايي ام، دختر او را براي چند ساعت صيغه نمود. اكنون كه زن دايي ام از دنيا رفته، آيا ازدواج بنده با دختردايي ام جايز است؟
*******پاسخ:*****
الف)
دختري كه به عقد پدر درآمد؛ گر چه موقت بوده است، بر پسر حرام است.
ب)
مردن مادرِ دختر، تأثير ندارد.
*******جوادي آملي 4 / 1 / 74

دو پسرعموي من و خواهر بزرگم شيرخورده‌ي مادربزرگم هستند.
آيا فقط اين سه نفر با هم محرمند يا همي فرزندان عمويم با خواهران و برادرانم محرمند؟
*******پاسخ:*****
الف)
دو پسرعمو با خواهر بزرگ شما كه همشيرند، محرم مي‌باشند و آن دو با خواهر بزرگ شما عمو و عمه همه فرزندان محسوب مي‌شوند.
ب)
ساير پسرعموها با دخترعموها، محرم نيستند و ازدواج آنها با يكديگر، جايز است.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 74.

آيا سقط جنين پس از سه يا چهار ماه بارداري، جايز است؟
*******پاسخ:*****
سقط جنين حرام است و ديه دارد.
*******جوادي آملي 22 / 2 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح شرط كرد كه تمكين خاص صورت نگيرد؟ آيا اين شرط موجب بطلان عقد نمي‌شود؟
*******پاسخ:*****
در صورتي كه تمكين خاص، از مهمترين آثار و مقتضيهاي عقد نكاح نباشد، شرط مزبور صحيح است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81

آيا مي‌توان يكي از اعضاي بدن را مهريه قرار داد؟
*******پاسخ:*****
نمي شود.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح، شرط كرد كه حضانت بچه ها، در صورت وقوع طلاق، به مادر واگذار شود؟
*******پاسخ:*****
شرط مزبور با توافق زوجين، صحيح است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح، شرط كرد كه زن حق طلاق داشته باشد؛ نه مرد؟ آيا اين شرط موجب بطلان عقد نمي‌شود؟
*******پاسخ:*****
الف)
شرط عدم حق طلاق براي زوج (مرد) يا شرط ثبوت حق طلاق ابتداءً براي زن، صحيح نيست.
ب)
شرط وكالت زن، از طرف شوهر براي طلاق، نافذ است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان كالا را مهريه قرار داد؟
*******پاسخ:*****
كالا را مي‌توان مهريه قرار داد.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح، شرط كرد كه محل سكنا به زن واگذار شود؟
*******پاسخ:*****
شرط مزبور صحيح است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح شرط كرد كه مرد زن را طلاق ندهد؟
*******پاسخ:*****
شرط عدم اِعمال حق طلاق، نافذ است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

آيا مي‌توان در ضمن عقد نكاح شرط كرد كه زن بچه دار نشود؟
*******پاسخ:*****
شرط مزبور به معناي عدم انعقاد نطفه نه اسقاط بعد از انعقاد صحيح است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.

اگر در عقد موقت تعيين مدت زمان فراموش شود اما منظور عقد موقت باشد چاره چيست؟
و عمل نزديكي هم صورت نگرفته باشد؟
جواب 1: در صورت فراموش شدن مدت ظاهراً عقد باطل خواهد بود.
جواب 2: احتياط آن است كه طلاق جاري شود زيرا اگر به ازدواج دائم تبديل شده باشد چاره‌اي جز
طلاق نيست.
*******جوادي آملي

آيا ازدواج مرد مسلمان با زن زرتشتي موحد جايز است؟
آيا تفاوتي بين حكم ازدواج دائم و موقت در اين مورد وجود دارد؟
جواب 1: ازدواج دائم مرد مسلمان با زن زرتشتي جايز نيست.
جواب 2: ازدواج موقت مرد مسلمان با زن زرتشتي بر خلاف احتياط است.
*******جوادي آملي

زوجه طي سند عادي؛ مهريه، نفقه و كليه حقوق خود را به همسرش حلال نموده است.
زوجه مدّعيست اين سند و نوشته با تهديد و اجبار از سوي همسر از وي اخذ گرديده و اين در حاليست كه هيچ شاهدي بر اين مدّعا وجود ندارد.
اولاً:
حلال نمودن، ناظر به ابراء است يا هبه؟
ثانياً:
با وجود اجبار و عدم حضور شاهد، چه وضعيتي بر سند مذكور حاكم است؟
ثالثاً:
آيا نفقه آينده و حقوق محقق نشده را مي‌توان ابراء يا هبه نمود يا خير
جواب 1: حلال نمودن چيزي كه در ذمّه شوهر است ابراء است و بر گرداندن عيني كه از شوهر گرفته است هبه مي‌باشد.
جواب 2: اگر بيّنه يا قرائن اطمينان‌آور ديگري بر اجبار باشد سند مزبور بي‌اعتبار بوده و مدّعاي زن ثابت مي‌شود وگرنه شوهر در محكمه سوگند ياد مي‌كند و مدّعاي زن بي‌اثر خواهد بود.
جواب 3: حقوق آينده را به لحاظ فرض ثبوت مي‌توان ابراء كرد هر چند نمي‌توان مانع تحقق آن با حفظ مقتضي آن شد.
*******جوادي آملي 1 / 9 / 1386

احتراماً به استحضار مي‌رساند اينجانب قربان جعفري برادر حقير شهيد رمضان جعفري به علت شهادت برادرم مدت 7 سال است كه با زن برادرم، همسر شهيد رمضان جعفري ازدواج نمودم و سرپرستي فرزند شهيد را كه برادرزاده‌ام مي‌باشد تحت تكفّل و سرپرستي دارم.
خواهشنمد است در رابطه با حقوق فرزند شهيد، براي ما روشن بفرماييد كه آيا من مي‌توانم از حقوق فرزند شهيد استفاده كنم، چون برايم مشكل مي‌باشد، با توجه مشكلات زندگي كه دارم در رابطه با مسأله شرعي اسلام، آيا مي‌توانم حقوق اين فرزند را استفاده كند؟
جواب 1: حقوق فرزند شهيد، مخصوص همان فرزند است.
جواب 2: به مقدار هزينه‌ي آن فرزند و مقدار سرپرستي وي را مي‌توان از آن حقوق استفاده كرد.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 1383

خواهشمند است با توجه به اينكه امروزه در عقد ازدواج مهريه‌هاي بسيار سنگيني كه غالباً هرگز قدرت بر تسليم آنها نيست و طرفين عقد هم به اين مسأله اذعان دارند اما در عين حال آن را قرار مي‌دهند و حتي در مهرنامه به صورت عندالمطالبه ذكر مي‌نمايند نظر مباركتان را مرقوم نماييد كه آيا اساساً قرار دادن چنين مهريه‌هايي صحيح است يا خير؟ و بر فرض بطلان تكليف چيست؟
1. مهر نصاب معيّن ندارد كه بيش از آن جائز نباشد.
2. سنگيني مَهر كه بيش از حد معقول باشد سَفَهي است.
3. در صورت سَفهي بودن مهر نكاح باطل نمي‌شود.
4. در صورت سَفهي بودن مهر مُسَمّا بايد مهرِ مِثل پرداخت شود.
*******جوادي آملي

در سنه 1371 مردي با خانمي رسماً و شرعا ازدواج نموده كه در قبال نكاحيه صداقيه معينه عبارتند از:
(1 - يك جلد كلام الله مجيد رباني
2 - تعداد 200 قطعه سكه بهار آزادي رايج ايران به ذمه زوج و مبلغ 50 ميليون ريال وجه نقد رايج ايران به انضمام 2 تخته فرش 2 متري نخ فرنگ به ارزش 4 ميليون ريال به ذمه پدر زوج كه عند المطالبه به زوجه بپردازد) عقد بر اين مبنا جاري شده و در صفحه 19 عقد نامه تحت عنوان توضيح اين عبارت بين الهلالين درج گرديده (توضيح اينكه در مقابل 50 ميليون ريال مورد مهريه دوشيزه كه به ذمه پدر زوج مي‌باشد مقدار 3 دانگ مشاع از 6 دانگ يك باب خانه پلاك معينه منظور گردد و مورد قبول واقع شد) حاليه زوجه مطالبه منزل از پدر زوج را طبق عبارت درج شده در قسمت توضيحات در عقد نامه را نموده و پدر زوج نيز مدعي مديونيت نسبت به وجه رايج مندرج در قسمت صداقيه به علت رجوع از تعهد خويش در قسمت توضيحات گشته با توجه به مراتب فوق:
1 - مسؤوليت شرعي پدر زوج نسبت به زوجه مبلغ مندرج در عقد نامه است يا منزل؟
2 - براي پدر زوج حق رجوع نسبت به انتقال منزل جايز است يا خير؟
3 - در صورت استحقاق زوجه به مطالبه وجه از پدر زوج وجه به نرخ تورم روز لحاظ بايد گردد يا همان وجه اوليه؟
1. مهريه به عهده شوهر است نه شخص ديگر.
2. اگر پدر شوهر مهري كه بر عهده شوهر است ضامن شود، بايد بپردازد.
3. چون مبلغ پنجاه مليون ريال به سه دانگ مشاع از شش دانگ يك باب خانه معين تبديل شد، آنچه در عهده ضامن يعني پدر شوهر مستقر شد همان سه دانگ خانه معين است.
4. مسؤوليت پدر شوهر همان خانه است نه مبلغ مزبور و پدر شوهر بدون رضايت همسر پسر حق عدول ندارد.
5. آنچه در نامه جداگانه ثبت شد كه پدر شوهر چهار دانگ از يك خانه معين را به پسر داد در صورتي كه به قصد @تفريغ ذمّه خود باشد سه دانگ از آن خانه متعلق به همسر و يك دانگ مال پسر و حق ديگري مطرح نيست.
*******جوادي آملي 29 / 1 / 88

ضمن عرض ارادت و مسألت سعادت و سلامت براي آن جناب معروض مي‌دارد حضرتعالي در يك سخنراني فرموديد اگر كسي دو يا سه زوجه اختيار كند و در بين آنان عدالت را رعايت كند از نظر فقهي از عدالت خارج نشده و فقيه آن را عادل مي‌داند ولي اين شخص از ديدگاه فيلسوف و حكيم عادل نيست. اكنون اين سؤال مطرح است با توجه به مطلب ذكر شده عدالت رسول اكرم صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم و ائمه دين عَلَيْهمُالسَّلَام از نظر حكيم و فيلسوف چگونه ارزيابي مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. انسان كامل معصوم عدل ممثّل است و همه شئون علمي و عملي وي تعديل شده و از گزند افراط و آسيب تفريط مصون است.
2. تعدّد همسر دربارهي معصوم عَلَيْهمُالسَّلَام براي حكمت است نه ارضاي غريزه. عدل كامل مقتضي رعايت مصالح فردي و جمعي است.
«لا يقاس بآل محمد احدٌ.»
@*******جوادي آملي، 6 / 8 / 88

آيا عرف مكان يا محل كار در ميزان حدود شرعي مقرر براي حجاب موثر مي‌باشد؟ مثلاً زنان عشايري كه موهايشان در سن و سال خاصي بافته شده بيرون است يا زنان جنوب ايران كه در عرف آنجا جوراب نمي‌پوشند يا زناني كه در هنگام كار در زمين كشاورزي مقداري از شلوار خود را بالا مي‌زنند يا زنان كارمند كه در هنگام كار مقداري از دستشان پيدا مي‌گردد؟
*******پاسخ:*****
1 - حد لازم حجاب براي تمام زنان در هر زمان و زمين يكسان است مگر در مورد ضرورت مانند معالجه.
2 - صرف سهولت به معناي ضرورت نيست.
3 - در موارد ضرورت شغلي هر چند پوشيدن بر زن واجب نيست ولي نگاه نامحرم نيز جايز نيست.
*******جوادي آملي 23 / 12 / 1386

آيا رعايت نكردن حجاب مقرر شرعي گناه محسوب مي‌گردد؟ اگر گناه مي‌باشد گناه كبيره است يا صغيره؟ در هر فرضي (كبيره يا صغيره بودن) آيا قابل تعزير مي‌باشد؟
*******پاسخ:*****
1 - بي‌حجابي عمدي به طوري كه علنا در معرض نامحرمان قرار گيرد گناه بزرگ است.
2 - اگر با نهي از منكر، بي‌اعتنايي به حكم شرعي حجاب ادامه يافت حكومت اسلامي مي‌تواند تعزير نمايد.
*******جوادي آملي 23 / 12 / 1386

آيا حاكم شرع مي‌تواند زناني را كه در اجتماع يا انظار عمومي موي سرشان پيداست؛ يا زناني كه لباسي به تن دارند كه برجستگي‌هاي بدن را نشان مي‌دهد؛ يا زناني كه پوشش نا مناسب دارند؛ يا زناني كه آرايش كرده باشند؛ كيفر نمايد؟ اگر پاسخ مثبت است بنا به چه ادله فقهي زنان مورد سؤال را حاكم شرع مي‌تواند كيفر نمايد.
*******پاسخ:*****
1 - حكومت اسلامي براي افرادي كه عمداً احكام شرعي را ترك مي‌كنند حد يا تعزير قرار داده است.
2 - تعليم احكام، تنبّه دادن غافل، موعظت و ارشاد سپس امر به معروف و نهي از منكر بايد رعايت شود.
3 - اجراي حد يا تعزير نبايد مزاحم با حكم شرعي مهم يا اهم باشد.
*******جوادي آملي 23 / 12 / 1386

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام غصب به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

شخصي به خاطر آن كه كار فرما او را اذيت مي‌كرد و حقوق كمي به وي مي‌داد مقداري از اموال كارفرما را سرقت نموده، بعد از مدتي قسم به قرآن ياد كرد و منكر سرقت شد، حالا پشيمان است ولي دادن آن پول براي وي ميسّر نيست، آيا قسم در چنين جاهايي منعقد مي‌شود؟
*******پاسخ:*****
1 - سارق ضامن است هر وقت توانست بايد بپردازد.
2 - قسم دروغ حرام است بايد توبه كند.
*******جوادي آملي

آيا مؤسسات دولتي و غيره از قبيل شهرداريها، ادارات آب و گاز شرعاً مجاز به تصرف عدواني ملك مردم مسلمان اين مملكت بدون رضايت و موافقت آنها مي‌باشند و بهره برداري از آن حلال است؟
تصرف مفروض جايز نيست
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام لقطه (يا چيزي كه پيدا شده) به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

اگر كسي مالي را پيدا كند كه:
الف)
قيمت آن كمتر از يك درهم است؛
ب)
قيمت يك درهم يا بيش از يك درهم است؛ آيا مي‌تواند آنها را تصاحب كند؟
1. اگر لقطه، كمتر از يك درهم × باشد ] مي‌تواند با قصد تملك بر دارد
2. اگر لقطه، يك درهم يا بيش از يك درهم باشد ] با احتمال پيدا شدن صاحبش، بايد يك سال تعريف كند و در صورتي كه از پيدا شدن صاحبش مايوس باشد، از طرف صاحبش صدقه بدهد.
×يك درهم كه تقريباً برابر با نصف مثقال نقره است، در اين تاريخ (7 / 1378) برابر با حدود هزار تومان است.
*******جوادي آملي 1 / 9 / 87

اگر كسي شك دارد كه مالي به او تعلق دارد يا نه، مي‌تواند به قصد تملك آن را بردارد؟
نمي تواند بردارد.
*******جوادي آملي 19 / 8 / 87

اگر كسي مالي را به عنوان اين كه مال اوست بردارد و بفهمد كه مال او نيست، حكمش چيست؟
1 - بايد آن را بلافاصله سر جايش بگذارد؛
2 - اگر از زمان برداشتن، مدتي گذشته باشد كه احتمال برود در عدم دسترسي صاحبش به آن، تأثير داشته باشد، علاوه بر اين كه آن را سر جايش مي‌گذارد، قيمت آن را هم به فقير صدقه بدهد.
3 - اگر از برداشتن، زماني گذشته باشد كه اگر آن را سر جايش بگذارد، احتمال عقلايي دسترسي صاحبش به آن نباشد و از طريق ديگر نيز امكان رساندن آن به صاحبش نباشد، بايد آن را از طرف صاحبش به فقير صدقه بدهد.
*******جوادي آملي 23 / 8 / 87

اگر مالي را از كسي ببرند (مثل كفش) اگر بداند آنچه بر جاي مانده است مال كسيست كه كفش او را برده است، در صورتي كه از دسترسي به وي مايوس باشد، مي‌تواند آن را بر دارد؟
مي‌تواند آن كفش را بر دارد و اگر كفش بر جاي مانده قيمتش از مال او بيشتر است مابه التفاوت را به
نيت صاحبش صدقه دهد.
*******جوادي آملي 16 / 8 / 87
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام خوردنيها و آشاميدنيها به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

از نظر شما آيا خوردن غذا در رستوران اقليت‌ها جايز است؟
*******پاسخ:*****
خوردن ماهي و هر غذايي كه محتاج به ذبح نباشد جايز است.
*******جوادي آملي 15 / 9 / 1384

آيا استيل از آهن است و ذبح حيوان و طيور با استيل چه حكمي دارد؟
ذبح حيوان (طائر و غير آن) با استيل جايز است.

خانمي نسبت به آوردن لقمه حرام توسط شوهر به خانه قطعيت دارد ايشان داراي حملي مي‌باشد اين خانم چه شيوه‌اي را در پيش گيرد تا اين نوزاد در رَحِم از اين قضيه صدمه نبيند يا حداقل ضرر كمتري به او وارد شود؟
جواب 1: در صورت قطع به حرام بودن عين مال استفاده از آن جايز نيست.
جواب 2: در صورت ضرورت به مقدار لازم استفاده كند نه بيش از آن.
جواب 3: عوض آن را به مالك اصلي دهد.
جواب 4: در صورت ندانستن يا دسترسي نداشتن به مالك اصلي از طرف او صدقه دهد.
*******جوادي آملي 27 / 8 / 1386
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام قسم خوردن به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

اگر شخصي به عنوان شاهد يكي از طرفين دعوا در محضر دادگاه حاضر و اظهار دارد كه من نماز نمي‌خوانم، خدا را قبول ندارم و جزء گروهكها هستم آيا استماع شهادت چنين شاهدي محمل قانوني و شرعي دارد؟
و آيا سوگند دادن به كتاب مقدس قرآن جايز است؟
1. شهادت شخص موصوف مورد قبول نيست.
2. اگر شهادت مذكور زمينه علم قاضي را فراهم نمود مي‌توان به استناد آن در مواردي كه شهادت لازم نيست حكم كرد.
3. سوگند بايد به خداوند باشد و سوگند به قرآن اثر قضايي ندارد.
*******جوادي آملي 21 / 1 / 1388

اين بخش داراي 22 سؤال مربوط به احكام وقف به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

زمينهاي زراعتي روستاها تا حدود چهل سال قبل به علت قلّت نيروي انساني و مشكلات كِشت با وسايل سنّتي و اوليه كشت و زرع به اين صورت انجام مي‌شد كه نصف زمين زراعتي يك روستا در يك سال و نصف ديگر زمين مزروعي همان روستا در سال ديگر كشت مي‌شد با توجه به مورد فوق كشاورز مي‌بايست در جايي ساكن باشد تا موفق به كشت گردد و از طرف ديگر بيش از نصف زمينهاي زراعتي روستايي با دست تواناي مردم آباد شده است.
سؤال 2: اهالي روستاي … هر ساله در روز عاشورا مهماندار مهمانان حضرت امام حسين عَلَيْهِ السَّلَام هستند يعني در روز عاشورا چندين روستاي مجاوز جهت عزاداري سرور شهيدان از قديم الايام به اين روستا مي‌آيند ناهار را مهمان اهالي اين روستا مي‌باشند.
با توجه به موارد فوق آيا اجاره زمين مسكوني و زراعي شامل حال مردم اين روستا مي‌شود يا خير؟
جواب 1: زمين‌هايي كه در تاريخ وقفْ موات بود، بعداً آباد شد اعم از مسكوني و زراعي وقف نيست.
جواب 2: زمين‌هايي كه در تاريخ وقف آباد بود و ملك واقف بود مقداري را كه واقفْ وقف كرده است همان مقدورْ وقف مي‌باشد و درآمد آن به همان مصرف معين در وقفنامه صرف مي‌شود.
جواب 3: اگر هزينه مهمانداري عاشورا در زمان وقفْ جزء مخارج عزاداري بود هم اكنون برابر وقفنامه به حساب وقف عمل شود.
*******جوادي آملي، محرم 1419

اهالي روستايي در حال احداث حسينيه مي‌باشند كه در مقابل آن يك ابوالفضلي سقاخانه كهن و با سابقه وجود دارد به دليل عدم وسعت حياط حسينيه قصد تخريب آن را دارند و در عوض طبقه فوقاني حسينيه به نام ابوالفضلي احداث شود نظر حضرت عالي در اين مورد چيست؟
*******پاسخ:***** بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1 - اگر زمين وقفِ سقاخانه است تغيير آن بدون ضرورت جايز نيست.
2 - اگر سقاخانه در حريم حسينيّه ساخته شده تغيير آن جائز است.
*******جوادي آملي 20 / 1 / 1381

فردي خيّر بدون وقف نامه مكتوب زميني را صرفاً جهت استفاده حمام در اختيار اهالي گذاشت و در آن زمين يك حمام بنا شد كه تمامي اهالي و غيره از آن استفاده مي‌كردند، هم اكنون حمام جديدي در كنارش بنا شده است و حمام قديمي به عنوان انباري و استراحتگاه حمامي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
آيا مي‌شود در اين حمام تغيير كاربري ايجاد نمود و آن را به فروشگاه، كتابخانه، زينبيه و … تبديل نمود، يا حمام نمره جديدي در اين مكان احداث نمود؟
*******پاسخ:*****
1 - با احراز وقف و قبض و قبولِ فعلي نيازي به وقف نامه‌ي مكتوب نيست.
2 - مادامي كه انتفاع از حمام وقفي ممكن باشد تغيير كاربري جائز نيست.
3 - در صورت ضرورت به طوري كه به هيچ [وجه] نتوان از زمين و بناي وقفي استفاده‌ي حمام نمود تغيير
آن به چيزي كه به هدف واقف نزديك باشد جائز است.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 1381

1 - آيا مي‌شود موكتهاي مسجد كه مازاد بر احتياج است را فروخت يا مي‌توان براي مجالس عروسي و غيره اجاره داد، اگر زياني وارد شود جايز است در اين صورت اجاره داده شود ياخير؟
2 - آيا فروختن ظروف مسجد و اثاثيه‌ي ديگر آن به دليل فرسودگي كه بخواهند آن را تبديل به لوازم جديدتر نمود جايزست يا خير؟
3 - آيا اجاره دادن اموال مسجد كه هم وقف خاص و هم وقف عام دارد جايز است يا خير؟ ضمن اينكه مقداري از وقوف عام و خاص با هم مخلوط شده و تشخيص و تفكيك آن مشكل است در اين صورت آيا مي‌شود اجاره داد يا خير؟
4 - آيا تهيه و خريد براي اموال مسجد بايستي به نيّت وقف عام باشد يا خاص كه در صورت اجاره دادن مشكل شرعي نداشته باشد.
*******پاسخ:***** بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1 - اثاث مسجد از قبيل فرش، ظرف و لوازم ديگر را در صورت وقف خاص و زائد بر احتياج مي‌توان فروخت يا اجاره داد و درآمد حاصل را در همان مسجد صرف كرد و در صورت وقف عام به مساجد ديگر منتقل نمود.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81
2 - زيان‌هاي عادي از درآمد كم مي‌شود و زيان‌هاي عمدي و غير عادي به عهده كسيست كه ضرر وارد كرده است.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381
3 - اجاره دادن اموال مسجد در صورت وقف خاص و زائد بر احتياج جائز است.
در صورت مشتبه شدن وقف خاص و عام احوط ترك فروش يا اجاره است.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 1381

سؤال 1: روستايي فاقد مسجد است.
چند سال قبل فرد خيّري زميني به مساحت 600 متر وقف مسجد كرد و بعد از وقف فوت نمود، زمين وقفي دقيقاً كنار يك خانه‌اي به فاصله 5 / 2 متري قرار دارد و اگر مسجد ساخته شود مزاحم همسايه مي‌گردد، از طرف ديگر روبروي حسينيه‌ي روستا، چند متري باغ و زمين به مساحت 3500 متر مي‌باشد.
بعلت فاصله داشتن زمين مسجد و حسينيه اهالي روستا قصد كردند كه زمين وقفي را فروخته و در روبروي حسينيه باغي را به اندازه 600 متر خريداري نمايند و وقف مسجد كنند آيا چنين عملي يعني عوض كردن زمين وقفي با زمين مكان ديگر البته به به اسم واقف انجام شود امكان پذير است؟
و در ضمن در باغ مي‌توانيم، مسجد، قبرستان، مخابرات، خانه‌ي بهداشت و اماكن عمومي ساخته شود.
*******پاسخ:*****
به وقف بايد عمل شود [ فقط در صورتي تعويض و تبديل آن جايز است كه نگهداري وضع موجود زيانبار باشد يا تبديل آن به مصلحت وقف باشد، ليكن مصرف آن محفوظ است و هر گونه تصرف مصلحت آميز آن بايد با نظر متولي شرعي و امين انجام شود، در صورت نداشتن متولي شرعي به حاكم شرع مراجعه شود. لذا در اين مسأله به نماينده رهبري در استان مراجعه شود.
*******جوادي آملي

1 - زميني جهت حسينيه خريداري شده است از زمان خريداري زمين يك مرتبه آش گندم در آن زمين طبخ شده و پرچم برافراشته گرديده است حال به خاطر كم عرض بودن كوچه جمعي از هيأت امناء خواستار آن شده‌اند تا خانه‌اي كه روبروي مسجد حضرت جواد الائمه (عليه السّلام) است را جهت حسينيه خريداري نمايند. استدعا مي‌شود نظر مبارك را در مورد فروش زمين و خريد خانه جهت حسينيه را اعلام فرمائيد.
*******پاسخ:***** بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1 - زمين مزبور به صورت وقف درآمد.
2 - اگر ضرورتي باشد تبديل آن به احسن، جائز است.
*******جوادي آملي 9 / 11 / 1381

واقفي قطعه زميني را وقف مدرسه كرده، وقف نامه را نوشته و امضاء نيز كرده است، اما اكنون پشيمان شده است و مي‌گويد:
من زمين ديگري را واگذار مي‌كنم، حال آنكه زمين مورد نظر وي از نظر ارزش از زمين اول كمتر است، آيا اين انتقال جايز است؟
*******پاسخ:***** اگر صيغه وقف جاري شد و زمينِ وقف شده، قبض شد، تغيير آن جائز نيست.
*******جوادي آملي 20 / 1 / 1382

فردي زميني را خريداري و به قبرستان ملحق نموده است، در مبايعه نامه آن تصريح شده است خريدار تصميم به وقف آن جهت دفن عموم مسلمانان دارد، ولي وقف نامه‌اي موجود نمي‌باشد، امروز چون به توسعه حسينيه كنار قبرستان نياز است، تصميم داريم در آن زمين خريداري شده و الحاقي كه هيچ جنازه‌اي در آن دفن نشده است، حسينيه‌اي بنا كنيم، آيا اين كار جايز است؟
آيا مي‌شود از فضاي بالاي زمين مذكور جهت ساخت حسينيه استفاده كرد و سطح زمين را براي دفن اموات استفاده نمود؟
*******پاسخ:*****
1 - در سطح زمين مزبور قبور مناسب حفر و آماده بهره برداري شود.
2 - حق الارض به عنوان اجاره به قبرستان تأديه گردد.
3 - چون وقف معاطاتي در صورت قبض، صحيح است لذا جريان وقف زمين ياد شده تحرير شود.
*******جوادي آملي 9 / 2 / 1382

آيا تخريب مسجد جامع قديمي جائز است يا خير؟ با توجه به اينكه ساختمان قديمي مسجد به علت كثرت جمعيَّت و دامنه‌ي فعاليت‌هاي اسلامي و ديني ظرفيت و گنجايش جمعيَّت و برنامه را ندارد.
*******پاسخ:***** بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1 - توسعه‌ي مسجد به طوري كه موجب تخريب نباشد، بدون اشكال است.
2 - توسعه‌ي مسجد به طوري كه موجب تخريب شود، در صورت ضرورت، جائز است.
تذكر: تخريب بناي كهن، موجب محو ميراث فرهنگي نشود.
*******جوادي آملي 20 / 12 / 1381

شخصي قطعه زميني واقع در روستايي جهت احداث درمانگاه به صورت عادي و مكتوب و ثبت در وصيت نامه وقف نموده حال از حضرتعالي استدعا مي‌شود نظر مبارك شرعي خود را در مورد وقف بودن زمين مذكور عليرغم اينكه به صورت رسمي نبوده اعلام فرماييد.
جواب 1: اگر واقف زمين وقفي را به قبض متولّي داد هر چند متولّي خودش باشد وقف مزبور صحيح است و بايد طبق آن عمل شود.
جواب 2: در صورت شهادت مطّلعان معتبر، وقف بودن ثابت مي‌شود هر چند در دفتر رسمي ثبت نشده باشد.
*******جوادي آملي 26 / 8 / 1384

در صورتي كه جاده و خيابان احتياج به عقب نشني داشته باشد و احتياج به تخريب ديوار حسينيه و قبور داشته باشد آيا تخريب ديوار حياط حسينيه و تخريب قبر ميّت كه دو تن سيّد مي‌باشند كه از 30 سال گذشته و چند نفر ديگر كمتر از 30 سال مي‌باشد و تخريب قبر ميّت كلي نيست بلكه نصف خاك از روي قبر گرفته@ م شود و دوباره شن ريزي و آسفالت مي‌شود اشكال دارد يا نه، براي ما روشن فرماييد.
جواب 1: تخريب حسينيه كه وقف نيست با رضايت صاحب آن جايز است.
جواب 2: تخريب مقداري از ظاهر قبر و ترميم آن كه نه نبش قبر است و نه هتك مؤمن جايز است.
*******جوادي آملي 30 / 5 / 1374

بيش از 45 سال پيش شخصي، در زميني به مساحت صد متر يا اندكي بيشتر به دست خود حمامي ساخته است.
مرحوم (واقف) در سال 1355 ش دار فاني را وداع گفته و تا سال 1384، حمام تحت نظارت فرزند ارشد واقف اداره مي‌شد و عوايد اندك آن خرج تعميرات و كمك به ايتام و فقرا مي‌گرديد نزديك به 3 سال است كه درِ حمام بسته شده و اهالي نيز به خاطر احداث حمامهاي خصوصي نيازي به حمام عمومي ندارد لازم به ذكر است كه اين موقوفه هيچ شناسنامه‌اي در اداره اوقاف شهرستان مان نداشته و ندارد و وقف آن شفاهي و داخل محل بوده است.
آيا بنده مي‌توانم اين زمين را خريداري كرده و ثمن را به صورت نقد به فرزند ارشد واقف واگذار كنم تا مشارٌ اليه با كسب تكليف از شما آن را صرف تعمير مسجد نوساخته محل يا احداث حسينيه محل كه از نظر فضاي ساختماني فعلي كوچك است و يا در راه ديگر در آباداني و عمران محل نمايد؟
جواب 1: وقف بودن زمين حمّام طبق شهرت بين مؤمنان محل ثابت است.
جواب 2: اگر حمام مزبور هيچ گونه مورد بهره برداري نيست، زمين آن را مي‌توان به مركز درماني
اختصاص داد.
جواب 3: اگر زمين حمّام مزبور مورد استفاده بهداشت و درمان نيست مي‌توان با حفظ وقف بودن آن در حريم حسينيه يا مسجد قرار گيرد.
جواب 4: اگر جزء مسجد قرار گرفت حكم مسجد ندارد.
جواب 5: خريد زمين حمّام در صورت تبديل به زمين ديگر با رعايت مصلحت وقف جايز است.
*******جوادي آملي دي 1386

در منطقه‌ي ما قبرستان مخروبه اي وجود دارد كه فعلاً در آن هيچ مرده‌اي دفن نمي‌شود و سندي و مدركي راجع به اينكه اين قبرستان وقف است يا ملك شخصي و يا مراتع است در دسترس نيست، ولي نظر اهالي قاطبه اينست كه اين قبرستان از زمينهاي مراتع عمومي مي‌باشد، دولت وقت در وسط اين قبرستان سه باب مدرسه احداث كرده است و بنا بر اين قبرستان عملاً به دو بخش تقسيم شده است و همچنين در نظر دارد كه بقيه‌ي قبرستان ساختمان‌هاي آموزشي ديگر و فضاي سبز احداث كند و محله‌ي ما از لحاظ مسجد در مضيقه مي‌باشد و چند مسجد كوچك دارد كه آنها هم در طرح خيابان كشي و غيره دولت قرار دارند ولي در محل زمين مناسبي به جز اين قبرستان كه در وسط محله قرار دارد، در دسترسي اهالي وجود ندارد و اهالي مي‌خواهند در اين قبرستان مسجد بنا كنند، در قسمتي كه براي اين كار در نظر گرفته شده است در حدود صد سال است كه هيچ مُرده‌اي دفن نشده و آثار و علائمي از قبور احتمالي وجود ندارد و جوانان در آن قسمت فوتبال بازي مي‌كنند و برخي از اهالي در آن آشغال مي‌ريزند آيا در اين قسمت قبرستان شرعاً مي‌توان مسجد بنا كرد يا نه؟ لطفاً در اين باره حكم خدا را مرقوم و بيان فرماييد.
جواب 1: قسمتي كه در آن قبور مسلمين است نمي‌شود مسجد ساخت.
جواب 2: قسمتي كه در آن آثار قبر وجود ندارد و جداي از قبرستان محسوب مي‌شود ساختن مسجد در آن جايز است.
*******جوادي آملي، 8 / 12 / 1374

در قسمتي كه براي احداث مسجد در نظر گرفته شده است و شرايط آن در سؤال اول مطرح و بيان گرديده است در هنگام كَندن پي ساختمان مسجد به قبر مؤمن و استخوان او برخورد كرديم و رسيديم به جاي باريكي تكليف ما چيست و چه بايد بكنيم لطفاً حكم خدا را بيان و مرقوم فرماييد؟
جواب 1: آنچه از بدن مؤمن در هنگام كَندن زمين، ظاهر شد بايد دفن شود.
جواب 2: اگر نشانه‌ي قبرستان بودنِ زمين، معلوم شد نمي‌توان در آن مسجد ساخت.
جواب 3: اگر زميني قبرستانِ متروك باشد به طوري كه در آن مُرده دفن نمي‌شود ساختن نمازخانه جايز است.

اثر احداث سه باب مدرسه قبرستان مذكور به دو بخش تقسيم شده است، در قسمتي از اين قبرستان آثار و علائمي قبور پيدا و نمايان است ولي مُرده‌اي در آن دفن نمي‌شود اين قسمت نيز قرار است توسط دولت به پارك يا فضاي آموزشي تبديل و تغيير شود و همچنين در آن آشغال مي‌ريزند و بچه‌ها توپ بازي مي‌كنند آيا شرعاً در اين قسمت مي‌توان مسجد بنا كرد يا نه؟ آيا در اين قسمت براي ايجاد ساختمان مسجد مي‌توان نبش قبر كرد يا نه؟ در صورت منفي بودن جواب سؤال اخير تكليف ما چيست و چه بايد كرد لطفاً حُكم خدا را بيان و مرقوم فرماييد.
جواب 1: نبش قبر جايز نيست.
جواب 2: اگر هنگام كَندن زمين بدون آگاهي قبلي به قبر مسلمانان برخورد شد مانعي ندارد.
*******جوادي آملي 8 / 12 / 1374

حسينيه‌ي … داراي مكاني به عنوان آشپزخانه بوده است كه مالك اصلي آن بدون خواندن صيغه وقف مكان فوق را جهت بهره برداري در راستاي تعزيت و سوگواري سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عَلَيْهِ السَّلَام و كليه مراسم مذهبي اهدا نموده بود.
با گذشت زمان مكان فوق الذكر به دليل دوري از حسينيه متروك و بلا استفاده واقع گرديد؛ حال با توجه به مطالب مرقوم به نظر حضرتعالي آيا ممكن است اين مكان را اجاره داد و از حق الاجاره‌ي آن در مصارف حسينيه استفاده نمود؟
جواب 1: اگر مكان مرقوم را به قصد وقف اهدا نمود و قبض شد و مورد بهره برداري قرار گرفت وقف محقّق مي‌شود.
جواب 2: مكان وقفي ياد شده را مي‌توان اجاره داد و مال الاجاره را در مصارف حسينيه مخصوصاً آشپزخانه آن هزينه كرد.
جواب 3: لازم است براي حفظ عنوان وقفِ مزبور سعي بليغ مبذول گردد.
*******جوادي آملي مرداد 1383

در منطقه‌ي ما قبرستان مخروبه اي وجود دارد كه فعلاً در آن هيچ مرده‌اي دفن نمي‌شود و سندي و مدركي راجع به اينكه اين قبرستان وقف است يا ملك شخصي و يا مراتع است در دسترس نيست، ولي نظر اهالي قاطبه اينست كه اين قبرستان از زمينهاي مراتع عمومي مي‌باشد، دولت وقت در وسط اين قبرستان سه باب مدرسه احداث كرده است و بنا بر اين قبرستان عملاً به دو بخش تقسيم شده است و همچنين در نظر دارد كه بقيه‌ي قبرستان ساختمان‌هاي آموزشي ديگر و فضاي سبز احداث كند و محله‌ي ما از لحاظ مسجد در مضيقه مي‌باشد و چند مسجد كوچك دارد كه آنها هم در طرح خيابان كشي و غيره دولت قرار دارند ولي در محل زمين مناسبي به جز اين قبرستان كه در وسط محله قرار دارد، در دسترسي اهالي وجود ندارد و اهالي مي‌خواهند در اين قبرستان مسجد بنا كنند، در قسمتي كه براي اين كار در نظر گرفته شده است در حدود صد سال است كه هيچ مُرده‌اي دفن نشده و آثار و علائمي از قبور احتمالي وجود ندارد و جوانان در آن قسمت فوتبال بازي مي‌كنند و برخي از اهالي در آن آشغال مي‌ريزند آيا در اين قسمت قبرستان شرعاً مي‌توان مسجد بنا كرد يا نه؟ لطفاً در اين باره حكم خدا را مرقوم و بيان فرماييد.
جواب 1: قسمتي كه در آن قبور مسلمين است نمي‌شود مسجد ساخت.
جواب 2: قسمتي كه در آن آثار قبر وجود ندارد و جداي از قبرستان محسوب مي‌شود ساختن مسجد در آن جايز است.
*******جوادي آملي، 8 / 12 / 1374

در قسمتي كه براي احداث مسجد در نظر گرفته شده است و شرايط آن در سؤال اول مطرح و بيان گرديده است در هنگام كَندن پي ساختمان مسجد به قبر مؤمن و استخوان او برخورد كرديم و رسيديم به جاي باريكي تكليف ما چيست و چه بايد بكنيم لطفاً حكم خدا را بيان و مرقوم فرماييد؟
جواب 1: آنچه از بدن مؤمن در هنگام كَندن زمين، ظاهر شد بايد دفن شود.
جواب 2: اگر نشانه‌ي قبرستان بودنِ زمين، معلوم شد نمي‌توان در آن مسجد ساخت.
جواب 3: اگر زميني قبرستانِ متروك باشد به طوري كه در آن مُرده دفن نمي‌شود ساختن نمازخانه جايز است.

همچنانكه در سؤال اول گفته شد در اثر احداث سه باب مدرسه قبرستان مذكور به دو بخش تقسيم شده است، در قسمتي از اين قبرستان آثار و علائمي قبور پيدا و نمايان است ولي مُرده‌اي در آن دفن نمي‌شود اين قسمت نيز قرار است توسط دولت به پارك يا فضاي آموزشي تبديل و تغيير شود و همچنين در آن آشغال مي‌ريزند و بچه‌ها توپ بازي مي‌كنند آيا شرعاً در اين قسمت مي‌توان مسجد بنا كرد يا نه؟ آيا در اين قسمت براي ايجاد ساختمان مسجد مي‌توان نبش قبر كرد يا نه؟ در صورت منفي بودن جواب سؤال اخير تكليف ما چيست و چه بايد كرد لطفاً حُكم خدا را بيان و مرقوم فرماييد.
جواب 1: نبش قبر جايز نيست.
جواب 2: اگر هنگام كَندن زمين بدون آگاهي قبلي به قبر مسلمانان برخورد شد مانعي ندارد.
*******جوادي آملي 8 / 12 / 1374

حسينيه‌ي … داراي مكاني به عنوان آشپزخانه بوده است كه مالك اصلي آن بدون خواندن صيغه وقف مكان فوق را جهت بهره برداري در راستاي تعزيت و سوگواري سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عَلَيْهِ السَّلَام و كليه مراسم مذهبي اهدا نموده بود.
با گذشت زمان مكان فوق الذكر به دليل دوري از حسينيه متروك و بلا استفاده واقع گرديد؛ حال با توجه به مطالب مرقوم به نظر حضرتعالي آيا ممكن است اين مكان را اجاره داد و از حق الاجاره‌ي آن در مصارف حسينيه استفاده نمود؟
@@جواب 1: اگر مكان مرقوم را به قصد وقف اهدا نمود و قبض شد و مورد بهره برداري قرار گرفت وقف محقّق مي‌شود.
جواب 2: مكان وقفي ياد شده را مي‌توان اجاره داد و مال الاجاره را در مصارف حسينيه مخصوصاً آشپزخانه آن هزينه كرد.
جواب 3: لازم است براي حفظ عنوان وقفِ مزبور سعي بليغ مبذول گردد.
*******جوادي آملي مرداد 1383

شخصي قطعه زميني واقع در روستايي جهت احداث درمانگاه به صورت عادي و مكتوب و ثبت در وصيت نامه وقف نموده حال از حضرتعالي استدعا مي‌شود نظر مبارك شرعي خود را در مورد وقف بودن زمين مذكور عليرغم اينكه به صورت رسمي نبوده اعلام فرماييد.
جواب 1: اگر واقف زمين وقفي را به قبض متولّي داد هر چند متولّي خودش باشد وقف مزبور صحيح است و بايد طبق آن عمل شود.
جواب 2: در صورت شهادت مطّلعان معتبر، وقف بودن ثابت مي‌شود هر چند در دفتر رسمي ثبت نشده باشد.
*******جوادي آملي 26 / 8 / 1384

بيش از 45 سال پيش شخصي، در زميني به مساحت صد متر يا اندكي بيشتر به دست خود حمامي ساخته است.
مرحوم (واقف) در سال 1355 ش دار فاني را وداع گفته و تا سال 1384، حمام تحت نظارت فرزند ارشد واقف اداره مي‌شد و عوايد اندك آن خرج تعميرات و كمك به ايتام و فقرا مي‌گرديد نزديك به 3 سال است كه درِ حمام بسته شده و اهالي نيز به خاطر احداث حمامهاي خصوصي نيازي به حمام عمومي ندارد لازم به ذكر است كه اين موقوفه هيچ شناسنامه‌اي در اداره اوقاف شهرستان مان نداشته و ندارد و وقف آن شفاهي و داخل محل بوده است.
آيا بنده مي‌توانم اين زمين را خريداري كرده و ثمن را به صورت نقد به فرزند ارشد واقف واگذار كنم تا مشارٌ اليه با كسب تكليف از شما آن را صرف تعمير مسجد نوساخته محل يا احداث حسينيه محل كه از نظر فضاي ساختماني فعلي كوچك است و يا در راه ديگر در آباداني و عمران محل نمايد؟
جواب 1: وقف بودن زمين حمّام طبق شهرت بين مؤمنان محل ثابت است.
جواب 2: اگر حمام مزبور هيچ گونه مورد بهره برداري نيست، زمين آن را مي‌توان به مركز درماني اختصاص داد.
جواب 3: اگر زمين حمّام مزبور مورد استفاده بهداشت و درمان نيست مي‌توان با حفظ وقف بودن آن در حريم حسينيه يا مسجد قرار گيرد.
جواب 4: اگر جزء مسجد قرار گرفت حكم مسجد ندارد.
جواب 5: خريد زمين حمّام در صورت تبديل به زمين ديگر با رعايت مصلحت وقف جايز است.
*******جوادي آملي دي 1386
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام وصيت به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

مردي در وصيت نامه خود زني را به عنوان همسر دوم خود معرفي كرده و در مورد منزلي كه همسر دومش در آن سكونت دارد چنين نوشته: «يك طبقه از سه طبقه‌ي منزلي كه خانم … همسرم سكونت مي‌نمايد تا زماني كه در قيد حيات باشند اختيار آن خانه در دست مشارٌ اليها مي‌باشد و بايستي يك طبقه‌ي آن را خود بنشينند و طبقات ديگر را اجاره دهد و امرار معاش نمايد تا زماني كه ايشان زنده هستند كسي حق ندارد ايشان را از آن خانه بيرون كند يا اينكه خانه را بفروشد، خلاصه تا ايشان زنده هستند اختيار خانه‌ي مذكور در دست وي مي‌باشد و بعد از فوت ايشان ورثه حق تصرف خواهند داشت بدانند راضي نخواهم شد اگر كسي تعرض به ايشان نمايد و مزاحم گردد» اكنون وظيفه ورثه نسبت به وصيت ميّت چيست؟
لازم است مطابق وصيت وي عمل شود.
*******جوادي آملي 15 / 9 / 1384
*******جوادي آملي

سؤال 1: همان گونه كه در آيه ده سوره‌ي مباركه‌ي نساء آمده است چرا اولاً پسر دو برابر دختر ارث مي‌برد؟
سؤال 2: ديگر آنكه در آيه 33 سوره‌ي نساء آمده است ﴿الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَي النِّساء ﴾ سؤال اينست چرا بايد مرد سرپرست زن باشد؟
و به بيان ديگر چرا بين پسر و دختر تفاوت وجود دارد؟
*******پاسخ:*****
مطالب مربوط به ارث زن و نيز جريان قوّام بودن مرد در كتاب زن در آيينه‌ي جمال و جلال و همچنين در تفسير تسنيم ذيل آيه 34 سوره‌ي نساء ارائه شد.
لطفاً مراجعه فرمائيد.
*******جوادي آملي 28 / 8 / 1386

سؤال 1: پدرم دو همسر داشته از همسر اول دو پسر و سه دختر دارد و از همسر دوم چهار فرزند پسر و يك فرزند دختر دارد حال اگر ارث و ميراث و ملكي دارد چطور بايد تقسيم گردد؟ در ضمن همسر اول فوت نموده بعد با همسر دوم ازدواج نموده كه در حيات مي‌باشد حق و حقوق همسران چطور خواهد بود و آيا ارث و ميراثي به آنها تعلق خواهد گرفت يا نه؟ لطف نماييد راهنمايي‌هاي لازم را مبذول فرماييد.
سؤال 2: زمينه‌هاي مسكوني پدرم داشته كه حدوداً پنج الي شش هزار متر مربع مي‌باشد كه برادر دوم كه از زن اول مي‌باشد نصف برده و نصف ديگر را كه براي ما چهار فرزند ديگر كه از زن دوم هستيم مي‌باشد.
حال آن برادر مدّعيست كه بايد از آن نصف هم به من بدهيد كه عموها و شوراي محل آمدند و به ايشان گفتند كه حق شما كمتر از اينست كه برداشتيد و الآن مدتيست كه ما با هم اختلاف داريم و ايشان به نصف كه برده راضي نيست پدرم هم مدركي دال بر اينكه شما نصف ببريد به ايشان نداده‌اند حال از حضرت عالي تقاضامندم كه تكليف ما را مشخص نماييد.
*******پاسخ:*****
جواب 1: زن اول چون پيش از شوهر مرده است ارث نمي‌برد.
جواب 2: زن دوم يك هشتم از تمام اموال منقول و نيز يك هشتم از قيمت ساختمان، درخت و محصول كشاورزي ارث مي‌برد و از زمين خواه زمين مزرعه و باغ و خواه زمين خانه و مغازه و نيز از قيمت آن ارث نمي‌برد.
جواب 3: پسر از زن اول و دوم دو برابر دختر از زن اول و دوم ارث مي‌برد.
جواب 4: هيچ پسري حق ندارد بيش از سهم خود مالك شود.
جواب 5: در صورتي كه پسر در زمان حيات زمين را آباد كرده باشد يا پدر در زمان حيات چيزي از زمين يا غير آن را به وي بخشيده باشد در صورت اثبات چنين ادعايي آن مقدار زائد را مي‌تواند مالك شود.
جواب 6: تمام جريان ارث بعد از اداي دِيْن و عمل به وصيت پدر است در صورتي كه دين يا وصيت كرده باشد.
*******جوادي آملي 28 / 8 / 1386

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام دفاع - جهاد به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

با توجه به اينكه بنده از اهالي كشمير مي‌باشم و با هندوستان در حال جنگ مي‌باشيم و از تسلط هندوستان بر كشمير راضي نمي‌باشيم، آيا مي‌توان دولت هند را به عنوان كافر حربي دانست؟
هو العليم. اختلاف مرزي و مانند آن غير از اختلاف در دين است.
دولت هند با اسلام و با مسلمانان از آن جهت كه مسلمانند نمي‌جنگد، چون مسلمانان زيادي در هند زندگي مي‌كنند.
*******جوادي آملي 8 / 2 / 86
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام تشريح و پيوند به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
1 اگر تنها راه شناسايي هويّت جسد مجهول الهويّة، قطع انگشتان هر دو دست و بازسازي آثار انگشت وي در آزمايشگاه جنايي باشد، آيا دادگاه اجازه دستور به قطع انگشتان جسد را دارد؟
با توجه به اين كه شناسايي هويّت جسد براي رفع نگراني و ترديد خانواده‌ها لازم است، آيا وجود و عدم وجود مدّعي براي جسد يا اجازه و عدم اجازه بستگان متوفّي، تأثيري در حكم دارد؟
*******پاسخ:*****
الف)
قطع انگشت ميّت مؤمن، حرام است.
ب)
در صورت ضرورتِ احراز هويّت و انحصار راه شناسايي، جايز است.
ج)
قطع مزبور با نظارت ولي ميّت، اولي است.
*******جوادي آملي 18 / 7 / 81.
*******جوادي آملي

1 اگر تنها راه شناسايي هويّت جسد مجهول الهويّة، قطع انگشتان هر دو دست و بازسازي آثار انگشت وي در آزمايشگاه جنايي باشد، آيا دادگاه اجازه دستور به قطع انگشتان جسد را دارد؟
با توجه به اين كه شناسايي هويّت جسد براي رفع نگراني و ترديد خانواده‌ها لازم است، آيا وجود و عدم وجود مدّعي براي جسد يا اجازه و عدم اجازه بستگان متوفّي، تأثيري در حكم دارد؟
*******پاسخ:*****
الف)
قطع انگشت ميّت مؤمن، حرام است.
ب)
در صورت ضرورتِ احراز هويّت و انحصار راه شناسايي، جايز است.
ج)
قطع مزبور با نظارت ولي ميّت، اولي است.
*******جوادي آملي 18 / 1 / 1381

اين بخش داراي 7 سؤال مربوط به احكام حدود، به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

در اجراي مجازات شلاق حدّي با عنايت به آيه 2 سوره مباركه نور: «… و ليشهد عذابهما طائفة من المؤمنين»
1 - منظور «طائفة» چيست؟
(آيا اجزاء مجازات مذكور در حضور چند نفر آن هم در محيط بسته كفايت مي‌كند يا اينكه الزاما بايستي در اماكن عمومي و ملاء عام انجام گيرد؟)
2 - «من المؤمنين» چه كساني هستند؟ (افراد با ايمان به معناي خاص يا افرادي كه مسلمانان هستند؟)
3 - آيا رعايت قيود فوق الذكر شرعا واجب است؟ يا اينكه جنبه ارشادي و استحبابي دارد؟
*******پاسخ:*****
1 - حضور بعضي از مسلمانان كافي است، هر چند در مكان عام نباشد.
2 - مقصود از مؤمنان مقابل كافران است پس حضور برخي از مسلمانان كافي است.
3 - ظاهر امر در آيه مزبور لزوم حضور است، احتياط آن است كه در صورت امكان حضور ترك نشود.
*******جوادي آملي

الف)
مجازات قتل ولد الزنا (در 2. سه فرض: سقط جنين، ولدالزناي صغير و ولدالزناي بالغ) چيست؟
ب)
چنانچه ديه تعلق بگيرد ميزان ديه آن چقدر است؟
(در هر سه حالت فوق)
ج)
ولي دم وي چه كسي است؟
(در سه حالت فوق الذكر)
د)
چنانچه قاتل، پدر طبيعي مقتول (ولد الزناي) باشد نوع مجازات وي چه مي‌باشد؟ به عبارت ديگر،
فرزند ناشي از زنا توسط زاني به قتل رسيده باشد.
1 - اسقاط جنينِ پديد آمده از زنا اگر محكوم به اسلام باشد موجب ديه است.
2 - ديه جنينِ حاصل از زنا به مقدار ديه جنين پديد آمده از نكاح مشروع است ولي احتياط مصالحه با حاكم شرع است كه ولي جنين نامشروع است.
3 - قتل كسي كه از زنا متولد شده باشد و محكوم به اسلام باشد موجب قصاص است مگر آنكه ولي او يعني حاكم شرع تبديل به ديه را مصلحت بداند.
4 - اگر قاتلِ فرزندِ نامشروع خواه بالغ و خواه نابالغ، پدر طبيعي او باشد، قصاص نمي‌شود، بلكه ديه مي‌پردازد.
*******جوادي آملي 26 / 10 / 81

جهت تنصيف ديه زنان، چه ديه‌اي بايد به ثلث ديه كامل برسد:
[1-] ديه هر جرح به تنهايي؛ ديه كل جراحات وارده بر هر عضو؛ ديه كل جراحات وارده بر بدن؟
[2 -] فلسفه يا حكمت تنصيف ديه زنان چه مي‌باشد؟
*******پاسخ:*****
1 - ديه به معناي ارزش انسان نيست تا تساوي آن در قتل بزرگترين شخصيت علمي عصر و ساده‌ترين فرد جامعه موجب وهن آن شهره‌ي دوران شود يا تفاوت آن در مرگ زن و مرد سؤال برانگيز گردد.
2 - همانطوري كه در جريان تفاوت سهام ارث خداي سبحان به قصد آگاهي بشر اشارت فرمود:
«لا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعا» در اختلاف مقادير ديه نيز مي‌توان حدس زد تا بعداً معلوم شود.
*******جوادي آملي، 26 / 10 / 81

احتراماً خواهشمندم نظر شريف خود را در رابطه با «جواز و عدم جواز سقط جنين در قبل و بعد از چهار ماهگي در صورتي كه تشخيص طبي قطعي (و يا احتمالي بيش از 85%) اين باشد كه جنين غير طبيعي بوده و با مشكلات متعدّد جسمي و عقلي (نظير مونگول بودن و يا شديدتر از آن) متولد خواهد شد و يا قبل از تولد از بين خواهد رفت» اعلام فرماييد. همچنين اگر مادر با تجويز پزشك معالج و رضايت شوهر با خوردن دارو موجبات سقط جنين را فراهم كرده باشد تكليف در رابطه با ديه و يا كفاره چه مي‌باشد؟
1. اسقاط جنين جايز نيست هر چند قبل از چهار ماه باشد.
2. اسقاط جنين جايز نيست هر چند غير طبيعي و داراي مشكلهاي ياد شده باشد.
3. مادر در صورت رضايت و اختيار مانند پدر مسؤول و بايد ديه پرداخت كند.
*******جوادي آملي 20 / 9 / 1387

اگر مردي، همسر نابالغ خود را در حال زنا ببيند و وي را به قتل برساند و در دادگاه زناي همسر خود را ثابت كند، آيا ديه و قصاص از او ساقط است يا به سبب آنكه زانيه شرعاً به سبب عدم بلوغ مكلّف نبوده و لذا مهدورالدم نبوده، شوهر به سبب قتل او محكوم به قصاص مي‌شود؟
اگر مردي، نابالغي را ببيند كه با همسرش زنا مي‌كند و در آن حال زاني را بكشد و در دادگاه زناي او را ثابت كند، آيا ديه و قصاص از او ساقط است يا به سبب آنكه زاني شرعاً به سبب عدم بلوغ مكلّف نبوده است و لذا مهدورالدم نبوده، شوهر محكوم به قصاص مي‌شود؟
1. فرد نابالغ به سبب زناي مزبور مهدورالدم نمي‌شود لذا قتل او جايز نيست.
2. اگر قاتل نسبت به حكم شرعي آن آگاه نباشد و به توهّم جواز قتل كُشته باشد قصاص نمي‌شود و با توافق اولياي دَم ديه پرداخت كند.
3. اگر قاتل نسبت به حكم شرعي آن كه حرمت قتل است آگاه بود قصاص مي‌شود مگر با توافق اولياي دم.
*******جوادي آملي 20 / 9 / 1387

احتراماً در پرونده‌اي حقوقي در قتل شبه عمد قاتل فوت كرده اولياء دم به طرفيت ورثه (اولياء دم)
قاتل دعوي طرح كردند و ورثه قاتل محكوم به پرداخت ديه از ماترك قاتل شدند لكن قاتل مالي ندارد با تحقيق و بررسي مشخص شد ورثه قاتل هم مال ندارند آيا مي‌شود ديه مقتول را از بيت المال پرداخت نمود؟ همچنين در صورتي كه ورثه قاتل مال داشته باشند تكليف به پرداخت ديه از مال خود دارند يا در هر صورت وقتي كه قاتل مالي نداشت ديه بر بيت المال است؟
1. ديه شبه عمد بر قاتل است و در صورت عدم تمكن از اداي دين مي‌توان مقداري از زكات را از سهم @غاريين به آن اختصاص داد.
2. در صورت عجز از تأديه ديه حكومت اسلامي بايد آن را از بيت المال بپردازد.
*******جوادي آملي 10 / 11 / 1387

احتراماً مستدعيست نظر مبارك را در مورد فرع فقهي زير مرقوم فرماييد. مزيد توفيقات
حضرتعالي در تبليغ معارف دين را از خداوند مسألت مي‌نمايم.
اگر مقتول به قتل عمد، زن باشد و تنها وارث وي پدر و مادر باشند و پدر از قصاص درگذشته باشد
يا مادر مي‌تواند مطالبه قصاص نمايد
1. مادر حق قصاص دارد.
2. سهم پدر از ديه تصالحي، بايد از طرف مادر پرداخت شود.
3. اگر پدر سهم خود را بخشيد، مادر بايد سهم پدر را به وارث يا وارثان قاتل بپردازد
*******جوادي آملي 28 / 01 / 1388
*******جوادي آملي

اين بخش داراي سؤال مربوط به احكام بانك به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.
*******پاسخ:*****
1 نظر حضرتعالي درباره‌ي سودي كه بانكها مي‌دهند، چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر به عنوان مضاربه يا جايزه باشد، اشكالي ندارد.
*******جوادي آملي 26 / 7 / 74.
2 حكم سپرده‌هاي بلندمدت يا كوتاه مدت در بانك و سود آن چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر برابر عقود اسلامي، مانند مضاربه باشد، جايز است و سود آن حلال است.
*******جوادي آملي.
3 در برخي تعاوني‌هاي دوستانه، هر ماه به قيد قرعه، به يك نفر وام داده مي‌شود و هر نفر بايد مبلغي افزون بر آنچه وام گرفته است، برگرداند تا حق نفرات آخر كه وام ديرتر به آنها مي‌رسد، ضايع نشود. آيا پرداخت اين مبلغ اضافه، ربا به شمار مي‌آيد؟
*******پاسخ:*****
الف)
قرض به شرط زياده، ربا است.
ب)
چيزي كه به عنوان كارمزد، پرداخت مي‌شود، جايز است.
*******جوادي آملي 22 / 3 / 81.
4 گروهي با هدف رفع مشكلات اهالي محله و نيازمندان، اقدام به تأسيس صندوق خيريه كرده‌اند.
الف)
آيا مي‌توان مبالغ جمع آوري شده را براي انجام فعاليت‌هاي اقتصادي و با هدف كمك هر چه بيشتر به مستمندان، سرمايه گذاري كرد؟
ب)
آيا مي‌توان وجوه جمع آوري شده را به صورت قرض الحسنه، به نيازمندان پرداخت؟
ج)
آيا مي‌توان به مدت يك سال يا بيشتر، مبالغ را كنار گذاشت و آنگاه اقدام به توزيع آن كرد؟
د)
توصيه حضرت عالي براي مصرف بهينه اين پول‌ها چيست؟
ه)
آيا مي‌توان وجوه جمع آوري شده را در مراسم بزرگداشت ائمه اطهار (عليهم السّلام) صرف كرد؟
*******پاسخ:*****
الف)
با آگاهي صاحبان سرمايه و رضايت آنان و انطباق با عقود مشروع، جايز است.
ب)
برابر اساسنامه‌اي كه با امضاي صاحبان سرمايه باشد، جايز است.
ج)
با توافق صاحبان سهام جايز است، ولي بعد از گذشت سال، اگر خمس آن اموال قبلاً پرداخت نشد،
اول بايد خمس آنها داده شود؛ آنگاه اقدام به مصرف شود.
د)
توليد و ايجاد شغل صادق؛ نه كسب كاذب.
ه)
صرف اموال در تعظيم شعاير با رضايت صاحبان سهام، بي‌اشكال است.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.
5 - صندوق قرض الحسنه و تعاوني اعتبار از سپرده‌هاي واگذاري توسط اعضا با قرارداد مشخص و رضايت طرفين، در فعاليت‌هاي علمي، فرهنگي و انتشاراتي خود و همچنين مشاركت در فعاليت سودآور شرعي و قانوني ساير اعضا استفاده كرده و درصدي از سود حاصله از فعاليت‌هاي مذكور را به عنوان سود مشاركت به سپرده گذاران خود اعطا مي‌نمايد.
لذا لطف فرموده نظرتان را در اين مورد (سود پرداختي به سپرده گذاران) از نظر شرع مقدس بيان بفرماييد.
لازم است مسؤول صندوق قرض الحسنه وكيل شرعي سپرده گذاران باشد.
لازم است فعاليت‌هاي سودآور به صورت عقد شرعي مانند مضاربه، شركت و … باشد.
با حفظ دو شرط ياد شده سود پرداختي سپرده گذاران حلال است.
*******جوادي آملي 9 / 9 / 1386
6 - اگر شخصي وجهي را به عنوان قرض به كسي بدهد و تأخيري در دريافت وجه به عمل آيد آيا شخص طلبكار مجاز است مبلغي را به عنوان تأخير مطالبه نمايد يا دريافت وجه اضافه ربا و حرام است؟
جواب 1: در صورتي كه تأخير اداي دين براي عدم قدرت بدهكار باشد و در اوّلين فرصت آن را تأديه كند، طلبكار حق دريافت مبلغ زائد ندارد.
جواب 2: در صورتي كه تأخير اداي دين عمدي بوده و موجب خسارت طلبكار شود، وي حق دريافت مبلغ زائد را از بدهكار دارد.
جواب 3: صِرف تأخير اداي دين خسارت طلبكار محسوب نمي‌شود.
*******جوادي آملي، 28 / 8 / 1386
7 - پرداخت سود توسط بانك بابت سپرده‌هاي بلندمدت و كوتاه مدت چه حُكمي دارد؟
ضمناً تشخيص صوري بودن قراردادهاي موجود در بانكها چگونه است با توجه به اينكه بين اهل فن
اختلاف است كه آيا قراردادها جنبه كاغذبازي دارد يا قرارداد واقعي مي‌باشد.
در صورتي كه برابر عقود اسلامي باشد حلال است
*******جوادي آملي
8 - افتتاح حساب پس انداز قرض الحسنه در بانك به قصد شركت در قرعه كشي چه حُكمي دارد؟
جايز است.
*******جوادي آملي
9 - محضر مبارك حضرت آيت الله العظمي *******جوادي آملي (حفظه الله)
سلام عليكم
شخصي متولي سقاخانه‌اي بوده و بخشي از نذورات مردم به سقاخانه را كه در اختيارش قرار داشته، در حساب شخصي خود در بانك گذاشته است؛ بعد از مدتي يك دستگاه ماشين به عنوان جايزه به نامش در آمده است.
سوال اين است.
آيا جايزه‌اي كه از بانك براي اين حساب قرار داده شده براي صاحب حساب است يا براي سقاخانه؟
با توجه به اينكه مقداري از اين پول براي سقّاخانه بوده، جايز مي‌دانيد كه ماشين فروخته شده پولش در امورات سقّاخانه مصرف شود و يا با توجه به اصرار شورا و دهياري محل در عام المنفعه مصرف شود. ؟
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
جايزه ياد شده برابر قانون بانك عمل شود. اگر معيار جايزه دادن حساب بانكي داشتن است و مقدار زائد پول اصلاً دخيل نيست.
جايزه مذكور متعلق به صاحب حساب است و اگر مقدار زائد پول دخيل در آن است جائزه به نسبت حساب دفترچه و پول زائد تقسيم شود.
نذورات سقّاخانه بايد همانجا صرف شود و ثواب آن به روح مطّهر حضرت ابوالفضل عَلَيْهِ السَّلَام اهداء گردد.
*******جوادي آملي، 5 / 8 / 88
*******جوادي آملي

اين بخش داراي 81 سؤال مربوط به احكام متفرقات به تقليد از حضرت استاد و … مي‌باشد.

اگر پزشكي به اشتباه دارويي را تجويز نمايد و پرستار نيز بر اساس نسخه‌اي كه پزشك پيچيده دارو را به بيمار بخوراند و بيمار در اثر خوردن دارو بميرد، آيا پزشك كه سبب تلف بوده ضامن است، يا پرستار كه مباشر تلف بوده؟ در صورتي كه پزشك ضامن باشد، دليل آن را بفرماييد؟
جواب 1: اگر پزشك حاذق به دست خود دارويي را به بيمار بخوراند يا به وي دستور خوردن يا استعمال آن را بدهد و ضرري به بيمار برسد يا بميرد پزشك ضامن است هر چند متخصص باشد.
جواب 2: اگر پزشك حاذق دستوري ندهد بلكه فقط نظر طبّي خود را نسبت به
فلان بيماري و راه درمان آن به فلان دارو را ارائه نمايد و بيمار شخصاً اقدام
نمايد و ضرري به او برسد طبيب ضامن نيست.
جواب 3: اگر پرستار بفهمد كه دارو اشتباه است در حال علم عمداً دارو را به
خورد بيمار دهد شريك در ضمان است.
جواب 4: اگر پرستار آگاه نباشد و فقط طبق دستور پزشك دارو را به بيمار بدهد ضامن نيست.
جواب 5: دليل ضمان قاعده اتلاف است كه از نصوص معتبر استفاده مي‌شود.
جواب 6: در احكام ياد شده فرقي نيست بين آنكه پزشك اجرت بگيرد يا رايگان باشد.
*******جوادي آملي دي 1386

با عرض سلام و تحيت
با توجه به اين كه مركز طبع و نشر قرآن جمهوري اسلامي ايران در زمينه مسائل مربوط به چاپ و نشر قرآن كريم فعاليت تحقيقاتي مي‌نمايد، مستدعيست ما را از نظر شريف خويش دربارهي روايت ذيل و سؤالات مطرح شده بهره‌مند فرمائيد.
«علي بن ابراهيم، عن أبيه، عن صفوان، عن ابن مسكان، عن محمّد بن الورّاق،
ال:
عرضت علي بن أبي عبدالله «عليه السّلام» كتاباً فيه قرآن مختّم معشّر بالذهب و كتب في آخره سوره بالذهب و اريته إيّاه فلم يعب فيه شيئاً إلا كتابه القرآن بالذهب و قال:
لايعجبني أن يكتب القرآن إلا بالسواد كما كتب أوّل مرّه» (اصول كافي، جلد 2، كتاب فضل القرآن، باب النوادر، ص 621).
1. با توجه به استنباط حضرت عالي از روايت ياد شده، آيا چاپ كل متن قرآن كريم با رنگي غير از رنگ مشكي را مجاز مي‌دانيد يا خير؟
2. با توجه به اين كه در مصاحف چاپ شده در برخي از بلاد اسلامي لفظ جلاله «الله» يا بعضي از حروف به منظور آموزش قرآن، به رنگي غير از مشكي ملاحظه مي‌شود، آيا اين كار را از نظر حضرت عالي مجاز است يا خير؟
بِسْمِ اللَّه الرّحمن الرّحيم
1. تعشير يعني بعد از 10 آيه‌ي علامت نهادن چنين كاري با رنگ غيرمشكي هم جائز است.
2. از نوشتن متن قرآن با طلا پرهيز شود اَولي است؛ هر چند تذهيبِ ورق، حاشيه و جلد جايز است.
3. نوشتن متن قرآن با رنگي كه مشكي نيست ممنوع نيست ولي با رنگ مشكي اَولي است.
*******جوادي آملي، 11 / 3 / 82.

بنده پس از شهادت برادرم، با همسر او ازدواج كردم و سرپرستي فرزند او را به عهده گرفتم. آيا مي‌توانم از حقوق او كه بنياد شهيد پرداخت مي‌كند. استفاده كنم؟
*******پاسخ:*****
الف)
حقوق فرزند شهيد، مخصوص همان فرزند است.
ب)
به مقدار هزينه آن فرزند و مقدار سرپرستي وي را مي‌توان از آن حقوق، استفاده كرد.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 73

نظر حضرتعالي دربارهي موسيقي مطرب و غيرمطرب چيست و ملاك تشخيص آن چيست؟
*******پاسخ:*****
آنچه موجب فراموشي خدا و ارتكاب گناه مي‌شود، حرام است و تشخيص آن به عهده‌ي عقلاي
متشرّع است.
*******جوادي آملي 31 / 1 / 74.

نظر شما در مورد موسيقي‌هايي كه از تلويزيون پخش مي‌شود، چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر لهو نبوده، سبب گناه نباشد، اشكالي ندارد.
*******جوادي آملي 8 / 4 / 74.

نظر شما دربارهي شطرنج، چيست؟
*******پاسخ:*****
اگر مخصوص قمار نباشد و به قصد برد و باخت بازي نشود، بلكه به منظور تقويت نيروي فكري
باشد، اشكالي ندارد.
*******جوادي آملي 8 / 4 / 74.

كف زدن و رقص، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
كف زدن بيهوده است، ولي حرام نيست. رقص زن براي شوهر اشكالي ندارد و در مجالس زنانه نيز در صورت عدم ترتب اثر گناه، جايز است.
8 / 4 / 74.

بر سر راه احداث يك جاده، حسينيه‌اي غير وقفي قرار دارد كه در محوطه آن، قبر تعدادي از مؤمنان است.
احداث اين جاده بدون تخريب حسينيه، تقريباً ناممكن است.
البته قبور كاملاً تخريب نمي‌شود، بلكه نصف خاك روي آن برداشته و روي آن شن ريزي و آسفالت مي‌شود. حكم تخريب حسينيه و تخريب جزيي قبور چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
تخريب حسينيه كه وقف نيست، با رضايت صاحب آن جايز است.
ب)
تخريب مقداري از ظاهر قبر و ترميم فوري آن كه نه نبش قبر است و نه هتك مؤمن، جايز است.
*******جوادي آملي 30 / 5 / 74.

در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اصل آزادي در انتخابات پذيرفته شده است، ولي رهبر مردم را ملزم مي‌كند كه در انتخابات شركت كنند.
آيا كسي كه در انتخابات شركت نمي‌كند، كار واجبي را ترك كرده است يا دستور رهبر امر ارشادي است؟
*******پاسخ:*****
تقويت نظام اسلامي، با شركت در انتخابات و مانند آن لازم است، ليكن هر فردي در انتخاب نماينده و رأي به كانديدا آزاد است.
البته رعايت مصالح نظام اسلامي و امت مسلمان لازم است.
جوادي
آملي 24 / 7 / 74.

بعضي از ناشرين، بدون اطلاع و اجازه مؤلف، اقدام به ترجمه و چاپ كتاب او مي‌كنند.
آيا اين كار شرعاً جايز است؟
به طور كلّي، آيا حفظ حقوق طبع و ترجمه و نشر واجب و لازم است؟
در صورتي كه اين كار بدون موافقت و رضايت قبلي مؤلف، صورت گرفته باشد، وظيفه‌ي ناشر چيست؟
*******پاسخ:*****
حقوق طبع، ترجمه و نشر آثار مختص به صاحب تأليف است.
اگر بدون اذن قبلي وي، چنين كاري انجام شود، بايد با تأديه‌ي حقوق مزبور، رضايت وي، تحصيل شود.
*******جوادي آملي 16 / 8 / 74.

يك)
در وسط قبرستان مخروبه‌اي، سه باب مدرسه ساخته شده و آن را به دو بخش تقسيم كرده است.
در بخشي از قبرستان حدود صد سال است كه مردهاي دفن نشده است و نشاني از قبور احتمالي در آن وجود ندارد آيا مي‌توان در اين قسمت، مسجد بنا كرد؟
دو)
هنگام پي كند براي ساخت مسجد در قبرستان مخروبه، استخوانهاي ميت مؤمن از زير خاك بيرون
آمد، اكنون تكليف چيست؟
سه)
چنانكه در سؤال نخست گفته شد، اين قبرستان به دو بخش تقسيم شده است؛ در قسمتي كه آثار و نشانه‌هاي قبور نمايان است ولي اكنون مرده‌اي در آن دفن نمي‌شود، قرار است پارك يا فضاي آموزشي يا مسجد ساخته شود آيا مي‌توان براي ساخت مسجد نبش قبر كرد؟
پاسخ يك:
الف)
در قسمتي كه در آن قبور مسلمين است، نمي‌شود مسجد ساخت.
ب)
در قسمتي كه در آن آثار، قبر وجود ندارد و جدا از قبرستان محسوب مي‌شود، ساختن مسجد، جايز است.
پاسخ دو:
الف)
آنچه از بدنِ مؤمن در هنگام كندن زمين، ظاهر شد، بايد دفن شود.
ب)
اگر نشانه قبرستان بودنِ زمين، معلوم شد، نمي‌توان در آن مسجد ساخت.
ج)
اگر زمين قبرستان متروك باشد، به طوري كه در آن مرده دفن نمي‌شود، ساختن نمازخانه، جايز است.
پاسخ سه:
*******پاسخ:*****
الف)
نبش قبر، جايز نيست.
ب)
اگر هنگام كندن زمين، بدون آگاهي قبلي، به قبر مسلمان برخورد شد مانعي ندارد.
*******جوادي آملي 8 / 12 / 74.

كف زدن در مراسم جشن اهل بيت (عليهم السّلام)، چه حكمي دارد؟
منظور از طرب چيست؟
حد
لهو و لعب، چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
كف زدن در مراسمي كه به نام اهل بيت (عليهم السّلام) تشكيل مي‌شود، اگر در جامعه ديني
توهين تلقي شود، بايد ترك شود.
ب)
طربِ مذموم خفّتِ شهواني است.
ج)
حد لعب آن است كه مخصوص محفلِ تبه كاران باشد.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

قمه و زنجير چاقويي زدن و تيغ كشيدن در مجالس عزاي اهل بيت (عليهم السّلام)، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
چيزي كه در شرايط كنوني، مايه‌ي وهن اسلام است، مانند قمه زدن و …، جايز نيست. چيزي كه
مايه تعظيم شعائر است يا سبب هتك نيست، مانند زنجير زدن، جايز است.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

گفتن ذكرهايي مثل خداي من حسين است، من علي اللّهيم و لا إله إلا فاطمه، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
بايد ترك شود.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

امروزه بازي با شطرنج و ورق (پاسور) بدون برد و باخت و به عنوان سرگرمي و ورزش، نه به عنوان قمار، در بين جوانان متداول است.
حكم خريد و فروش و نگهداري اين آلات و بازي با آن چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
اگر چيزي ابزار قمار باشد، بازي با آن جايز نيست؛ هر چند بدون برد و باخت باشد.
ب)
اگر چيزي در زمان گذشته ابزار قمار بود، ولي فعلاً ابزار قمار نيست، بازي با آن بدون برد و
باخت، جايز است.
ج)
اگر چيزي در يك منطقه، اصلاً ابزار قمار نيست؛ هر چند در بعضي منطقه‌ها ابزار قمار است، بازي با آن بدون برد و باخت، در منطقه اول جايز است.
د)
خريد و فروش ابزاري كه بازي با آنها بدون برد و باخت، جايز است، حلال مي‌باشد.
ه)
نگهداري ابزاري كه از آلات قمار نيست، جايز است.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

فرق كساني كه مادرشان سيد است با كساني كه پدرشان سيد است، چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
كسي كه فقط مادر او سيد است، مانند كسي كه پدر او سيد است، از كرامت معنوي
برخوردار است.
ب)
كسي كه فقط مادر او سيد است، حكم فقهي سيد را ندارد.
*******جوادي آملي 1 / 12 / 80.

در برخي مجالس كه براي بزرگداشت اهل بيت (عليهم السّلام) برپا مي‌شود، مسايلي به چشم مي‌خورد؛ از جمله:
1 تصريح به الفاظي كه دلالت بر الوهيت اهل بيت (عليهم السّلام) دارد؛ مانند:
لا إله إلا علي و …
2 خواندن اشعار و بيان مطالبي كه مقام خداوند را در برابر اهل بيت (عليهم السّلام) پايين مي‌آورد؛ مانند:
خدا عكس علي را ماچ مي‌كرد.
3 انجام بعضي كارها در منظر مردم، براي اظهار ذلّت در برابر اهل بيت (عليهم السّلام)؛ مانند آويختن زنجير به گردن و درآوردن صداي حيوانات.
4. نسبت دادن برخي امور به اهل بيت (عليهم السّلام) كه به ظاهر با عصمت آنان منافات دارد.
برخي افراد در توجيه اين اعمال كه در آن شائبه حرمت وجود دارد، مي‌گويند:
دستگاه امام حسين (عليه السّلام) از محدوده‌ي فقه خارج است.
لطفاً با بيان نظر شريفتان، راه گشاي ما براي دست يابي به بينشي به دور از اشتباه و بهره‌مندي صحيح از مجالس اهل بيت (عليهم السّلام) باشيد.
*******پاسخ:*****
الف)
اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السّلام) همتاي قرآن كريم، معصوم و حجّت الهي‌اند.
ب)
تعظيم شعائر اهل بيت (عليهم السّلام)، مورد ترغيب اكيد شارع مقدس است.
ج)
در تمام مراسم، لازم است از غلو پرهيز شود.
د)
لازم است در همه مراسم، از گفتار يا رفتاري كه موجب هتك مقام شامخ امامت و وهن خاندان عصمت يا اهانت به اصل عزاداري است، احتراز شود.
ه)
نهضت سيّد الشهداء (عليه السّلام) براي احياي حق و اماته باطل بود؛ كاري كه حق نباشد، انجام آن مخالف هدف قيام حسيني (ارواحنا فداه) است.
*******جوادي آملي 22 / 1 / 81.

شخصي ارمني مراسم ترحيم پدرش را در مسجد برگزار مي‌كند و در مجلس ترحيم مؤمنان و بزرگداشت شهيدان نيز در مسجد حضور مي‌يابد. آيا حضور فرد اهل كتاب در مسجد، هتك مقام مسجد به شمار مي‌آيد؟
*******پاسخ:*****
اگر فرد مزبور، آداب ظاهري ورود به مسجد را رعايت كند و متشرّعان محل حضور او را هتك به مسجد ندانند، شركت او جايز است.
*******جوادي آملي 23 / 3 / 81.

حكم تراشيدن ريش و گرفتن اجرت آن چيست؟
*******پاسخ:*****
الف)
احتياط واجب، ترك تراشيدن ريش است.
ب)
احتياط لازم، نگرفتن اجرت، براي تراشيدن ريش است.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.

در مراسم عزاي سيّد الشهداء (عليه السّلام) لطمه زدن به صورت به دور از ريا و تظاهر، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
صرف نظر از حكم لطمه زدن به صورت در مصيبت، انجام چنين كاري اگر موجب ضرر قابل اعتنا نباشد، اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.

هروله كردن (حالتي بين راه رفتن و دويدن) همراه با سينه زني در مراسم عزاداري، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
هروله، ذاتاً اشكال ندارد، ولي اگر موجب وهن عزاداري شود، اشكال دارد.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.

سينه زدن با بدن برهنه، به دور از چشم نامحرم، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
در صورتي كه مصون از نگاه نامحرمانه نه خصوص نامحرم باشد، اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 12 / 4 / 81.

طلبه‌اي كه در درس و بحث كم كاري مي‌كند، آيا بايد معادل مقداري كه درس خوانده، شهريه بگيرد يا نبايد شهريه بگيرد؟
*******پاسخ:*****
اگر شهريه از درآمد موقوفه باشد، لازم است برابر وقف جديت نمود و اگر از وجوه عام باشد، مادامي كه تقصير نشود و قدرت شركت در امتحان حاصل گردد، محذوري ندارد.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81.

اجراي قوانين و مقررات جمهوري اسلامي، تا چه حدي واجب است؟
آيا اگر در نظر شخص، برخي از قوانين با شرع منافات داشته باشد، باز هم واجب است؟
*******پاسخ:*****
اگر مورد تصويب شوراي نگهبان باشد يا مستقيماً دستور رهبري باشد، مخالفت با آن جايز نيست. در صورت علم قطعي به ناصواب بودن چيزي، مي‌توان آن را ترك كرد.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81.

استفاده از شهريه طلبگي در موارد غير ضروري، از جهت شرعي و وضعي چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
اشتغال به تحصيل حوزوي، مصحح دريافت شهريه متداول است.
فقر، شرط تكليفي يا وضعي نيست.
*******جوادي آملي 16 / 4 / 81.

بازي بيليارد كه اخيراً رواج يافته، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
در صورت صدق قمار بر بازي بيليارد، حرام است.
*******جوادي آملي 25 / 10 / 81.

بازي پاسور چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
اگر پاسور از ابزار ويژه قمار نباشد، بازي با آن بدون برد و باخت، حرام نيست. مردان الهي به لهو و لعب نمي‌پردازند.
*******جوادي آملي 25 / 10 / 81.

ساخت، خريد و فروش، نگهداري و نصب مجسمه‌هاي داراي صورت انساني، در معابر عمومي و ميادين از نظر فقهي چه حكمي دارد؟
سؤال مذكور در فرض صورت حيواني، چه حكمي دارد؟
نگهداري مجسمه‌هاي كوچك تزييني به صورت انساني يا حيواني در منازل، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
الف)
ساختن مجسمه‌هاي موجود جاندار بنا بر احتياط لازم، جايز نيست.
ب)
خريد و فروش و نگهداري آن، جايز است.
ج)
نصب آن در ميدان شهر، خلاف ادب اسلامي است.
*******جوادي آملي 25 / 10 / 81.

آموزش دادن و آموزش ديدن مجسمه سازي، چه حكمي دارد؟
*******پاسخ:*****
صِرف آموزش دادن و آموزش ديدن، حرام نيست.
*******جوادي آملي 25 / 10 / 81.

با توجه به اين كه بازي بيليارد از مصاديق قمار است، لطفاً حكم آن را مرقوم فرماييد.
*******پاسخ:*****
بازي مزبور با برد و باخت، حرام است.
*******جوادي آملي 28 / 10 / 81.

اين سؤال سه بخش است:
يك)
آيا تغيير جنسيت (مرد به زن و زن به مرد) جايز است؟
دو)
ادله فقهي اثبات يا رد آن چيست؟
سه)
اگر شخصي چنين عملي انجام داد، وظيفه‌ي ديگران در برابر او چيست؟
پاسخ يك:
تغيير جنسيت، حرام نيست.
پاسخ دو: نبودن دليل بر حرمت، براي اثبات جواز، كافي است.
پاسخ سه: در صورت اطلاع، هر كس برابر وضع كنوني، به لحاظ محرم يا نامحرم
بودن، عمل مي‌كند.
*******جوادي آملي 1 / 11 / 81.

ساختمان مسجدي قديمي به دليل افزايش جمعيَّت و گسترش فعاليت‌هاي ديني، نياز به تخريب و تجديد بنا دارد. آيا تخريب اين مسجد قديمي جايز است؟
*******پاسخ:*****
الف)
توسعه مسجد به گونه‌اي كه موجب تخريب نباشد، بدون اشكال است.
ب)
توسعه مسجد به گونه‌اي كه موجب تخريب شود، در صورت ضرورت، جايز است.
تذكر) تخريب بناي كهن، موجب محو ميراث فرهنگي نشود.
*******جوادي آملي 20 / 12 / 81.

سقاخانه‌اي در جلوي يك حسينيه قرار دارد كه هم موجب نقصان شكوه و زيبايي آن مي‌شود و هم آن را در مضيقه قرار مي‌دهد. آيا مي‌توان سقاخانه را خراب كرد و در بخش ديگري از محدوده حسينيه ساخت؟
*******پاسخ:*****
در صورتي كه سقاخانه مزبور مزاحم استفاده صحيح از حسينيه باشد، تبديل آن به محل مناسب اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 24 / 3 / 74.

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمي *******جوادي آمليپ
احتراماً بدين وسيله به عرض مي‌رساند:
هيأت امناي مسجد حضرت ابوالفضل عَلَيْهِ السَّلَام محله اسپه كلا شهرستان آمل در نظر دارد بناي كنوني اين مسجد را كه قبل از انقلاب شكوهمند اسلامي به صورت همكف و يك طبقه احداث شده بود به دليل فرسودگي بنا و همچنين افزايش شديد جمعيَّت منطقه تخريب و با توجه به طرح تعريض شهرداري در مساحتي كمتر اقدام به ساخت بناي مسجد در چند طبقه نمايد.
فلذا در نظر است براي بناي جديد:
يك طبقه (زير زمين) مخصوص آشپزخانه و … احداث گردد.
يك طبقه (همكف) فضاي مسجد مخصوص آقايان احداث گردد.
يك طبقه (اول) فضاي مسجد مخصوص بانوان احداث گردد.
يك طبقه (دوم)
مخصوص سالن همايش، ختم و … احداث گردد.
يك طبقه (سوم)
مخصوص فضاي مجتمع فرهنگي احداث گردد.
يك طبقه (چهارم)
مخصوص خانه عالم و سرايدار خانه احداث گردد.
با توجه به اينكه براي كل مساحت زميني كه قصد احداث بناي جديد وجود دارد، در زمان احداث بناي اوليه، صيغه مسجد خوانده شده بود لذا سؤالات شرعي ذيل مفروض است:
1. آيا حكم مسجد در خصوص طبقات پايين‌تر يا بالاتر از عرصه‌اي كه صيغه مسجد برايش قرائت شده وارد است؟
2. آيا در طبقات پايين‌تر يا بالاتر از عرصه‌اي كه صيغه مسجد برايش قرائت شده مي‌توان سرويس بهداشتي (توالت) احداث كرد؟
3. آيا مي‌توان در طبقات بالاتر از عرصه‌اي كه صيغه مسجد برايش قرائت شده (عيان)، خانه عالم و سرايدار خانه (با توجه به امورات جاريه زندگي خانوادگي) احداث كرد؟
1. آنچه به عنوان مسجد وقف شد تغيير كاربري آن جايز نيست.
2. آنچه براي مسجد نه به عنوان مسجد وقف شد احداث بناهاي مرقوم در استفتاء جايز است.
3. احداث آشپزخانه و مانند آن در زير زمين جايز است.
4. احداث طبقه اول جهت نماز بانوان مانند همكف براي نماز آقايان بلا مانع است.
5. احداث مجتمع فرهنگي (قرآن، فقه، اخلاق و …) جايز است.
6. از احداث واحد مسكوني اجتناب شود.
*******جوادي آملي 10 / 4 / 87

آيا تغيير جنسيت (مرد به زن و بالعكس) جايز است يا نه؟
سؤال 2: ادلّه فقهي كه مي‌توان براي اثبات يا رد آن بيان كرد چيست؟
سؤال 3: اگر در كشور اسلامي چنين عملي صورت گيرد (در صورت عدم جواز) تكليف مطلعين فقط امر به معروف و نهي از منكر است يا نه؟
جواب 1: تغيير جنسيّت حرام نيست.
جواب 2: نبودن دليل بر حرمت براي اثبات جواز كافي است.
جواب 3: در صورت اطلاع هر كس برابر وضع كنوني به لحاظ محرم يا نامحرم بودن عمل مي‌كند.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 83

جمعي از جان نثاران و شيعيان و محبّان اهل بيت عصمت و طهارت همه ساله در ايّام ماه محرّم و صفر از ساليان دراز تاكنون مشغول به اقامه عزاداري سرور و سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين عَلَيْهِ السَّلَام و ديگر ائمه معصومين عَلَيْهمُالسَّلَام در نقش تعزيه و شبيه خواني در شهر مذهبي سيّدان فارس كه سراي سادات و دارالمؤمنين است و ديگر قُراه فارس و خودِ شهر شيراز بوده و هستيم و طريقه‌اش آن است كه مرد لباس مخصوص زنانه نمي‌پوشد و پيراهن سياه عربي پوشيده و با پارچه سياه تا روي بيني را مي‌پوشانند و اطفال را هم لباس عربي پوشيده به زبان حال مي‌خوانند و اجماع مرد و زن مخلوط به هم نمي‌باشد و آواز غنا در كار نيست و ساز و شيپور و طبل كه مخصوص عزاداريست به صورت مارش عزا مي‌نوازند و چون اشعار تعزيه ما را شاعر گرانقدر مرحوم آقاي ميرزا علي جان كاوياني راد متخلّص به سُكوتي كه از اساتيد تعزيه در ايران بوده‌اند از نص احاديث معتبره شيعه روايات را به شعر درآورده‌اند نسخه‌ها در بين نسخه‌هاي سراسر ايران بي‌نظير مي‌باشد و ايشان از اهل داروكلاه ساري بوده‌اند كه مقدّرات و برپايي عزاي امام حسين كه در سراسر ايران مسافرت مي‌نموده‌اند جهت اجراي مراسم تعزيه ايشان را به فارس كشانيده و در آنجا ساكن و مدفون شده‌اند و حدود سيصد مجلس تعزيه از ايشان به يادگار مانده كه قابل تحسين است و حتي الامكان در مجالس ما اشعار دروغ خوانده نمي‌شود و مجالس با شكوه خاص برگزار مي‌گردد و به كثرتي شور و گريه برپا مي‌شود كه قابل توجّه است آيا رفتن در همچو مجالس و گرفتن اجرت و اقامه‌ي آن در فتواي حضرتعالي چه صورت دارد آنچه را كه در احكام دين مُبين اسلام از فتواي آن وجودِ معدنِ مَجد و شرف است به دست خط شريف مرقوم و مُزيّن فرماييد.
جواب 1: در صورت حفظ همه شرايط مرقوم در استفتا اقامه، شركت و تهيّه مُقَدَّمات جايز بلكه راجح است.
جواب 2: چون هدف نهضت سيّدالشهداء عَلَيْهِ السَّلَام استنقاذ بندگان خدا از جهالت و ضلالت بود نبايد طرزي رفتار كرد كه تعزيت به جاي تعليم، تربيت و تزكيه نفوس قرار گيرد.
*******جوادي آملي 22 / 1 / 1387

خواهشمند است در خصوص سؤال ذيل ارشاد شرعي بفرماييد.
اگر در مبايعه نامه‌اي قيد شود كه «اگر الباقي ثمن معامله تا فلان تاريخ پرداخت نشود معامله
فسخ خواهد شد» اين جمله حاكي از انفساخ معامله و شرط فاسخ است يا ايجاد حق فسخ براي بايع؟
اگر عرفِ نگارشِ مبايعه نامه بر انفساخِ معامله نباشد جمله‌ي مرقوم ظاهر در ايجاد حق فسخ است.
*******جوادي آملي 25 / 11 / 86

دربارهي رايت CDهاي قفل شكسته و استفاده از آن [نظر حضرت عالي چيست؟
اگر رايت، نظير تأليف، حقِ مخصوصِ پديدآورنده‌ي آن است، استفاده از آن مشروط به رضايت صاحب حق است.
*******جوادي آملي

لطفاً نظر حضرتعالي را راجع به حق تأليف و حق تحجير بيان فرماييد.
آيا اين دو حق مي‌توانند به عنوان ثمن يا مثمن در معامله واقع شوند؟
آيا در اين صورت، حق تحجير به ملكيت خريدار در مي‌آيد؟
و نهايتاً اينكه آيا به نظر جنابعالي حق مؤلف مشروعيت دارد؟
مستدعيست نظر مبارك را با ذكر دليل مرقوم فرماييد
1. چيزي كه در عرف عقلا ماليت دارد.
2. چيزي كه ماليّت عقلايي او را شارع مقدس رد نكرد.
3. چيزي كه به استناد ماليّت حلال در عرف عقلا مثمن يا ثمن قرار مي‌گيرد.
4. چيزي كه مثمن يا ثمن قرار گرفتن آن را شارع مقدس رد نفرمود، مشمول
ادلّه تنفيذ عقود است.
5. حق تأليف و نيز حق تحجير از حقوق مالي در عرف عقلاست و در عقد بيع به عنوان مثمن يا ثمن واقع مي‌شود نه ماليت آن رد شد و نه عوض قرار گفتن آن.
6. چون پيمان تجاري محصور در معاملات معهود نيست و عين بودن مثمن در بيع لازم نيست، لذا حقوق ياد شده مي‌توانند مورد معامله قرار گيرند.
*******جوادي آملي 28 / 10 / 82

آيا شخصي آگاهانه و از روي عمد كه خود مبتلا به ويرس HIV مي‌باشد شخص ديگري را مبتلا به ايدز نمايد قاتل محسوب مي‌شود و قتل عمد صورت گرفته؟
جواب 1: ويروس ايدز و ابتلاي به آن مراتبي دارد.
جواب 2: تماس و ارتباط با شخص ديگر اقسامي دارد.
جواب 3: اثرپذيري شخص ديگر متفاوت است.
جواب 4: اگر رأي نهايي كارشناس بدون معارض اين بود كه فلان قسم از ابتلا كُشنده و درمان ناپذير است كسي كه مبتلاست ديگري را عالماً، عامداً مبتلا نمايد و آن شخص ديگر به استناد همين ابتلا بميرد قتل عمد محسوب مي‌شود.

قمه و زنجير چاقويي زدن و تيغ كشيدن در مجلس عزاي اهل بيت چه حكمي دارد اگر خصوصي باشد و عمومي چه حكمي دارد؟
جواب 1: چيزي كه در شرايط كنوني مايه‌ي وهن اسلام است مانند قمه زدن و جايز نيست.
جواب 2: چيزي كه مايه‌ي تعظيم شعائر اسلام يا سبب هتك نيست مانند زنجير زدن جايز است

آيا در جمعِ گروهي، كه با هم تباني به عمل مجرمانه سرقت نموده‌اند و به بعضي از افراد آن اتهام سركردگي را وارد آورده باشند به اين معنا كه وسايل ارتكاب جرم را فراهم ساخته است و مالباختگان را شناسايي نموده است آيا مي‌تواند حد محارب را جاري نمود و در حالي كه حضور فيزيكي و حسّي در موارد نداشته باشد و شبهه عدم رعايت جانب (به اين معنا كه اگر كشته باشد، كشته شود و اگر …) در صدور حد نيز داده شود و به خاطر شكايت شخصي و رد مال، جنبه عمومي هم نداشته باشد و مقاومت در مقابل مأمورين براي دفاع از نفس و عِرض و مال با وجود خوف از جَرح يا تعرض به عِرض صورت گرفته باشد؛ مي‌توان حكم اعدام با چوبه دار صادر نمود؟ و آيا در فرض مرقوم مي‌تواند وجاهت شرعيه داشته باشد؟
جواب 1: مفروض در سؤال نه حد سرقت دارد و نه حد محارب.
جواب 2: مقاومت در مقابل مأموران نظام اسلامي جايز نيست.
جواب 3: تباني و تهيه وسايل مرقوم جرم است و كيفر آن با بررسي و كارشناسي قضايي است.
جواب 4: اگر كسي سركردگي گروه فساد و تباهي را به عهده داشته باشد هر چند شخصاً حضور فيزيكي نداشته باشد مجرم است و كيفر آن برابر مقدار توطئه او مشخص است.

مجازات يا مسؤوليت قاتلِ شخص مرتد در موارد ذيل چيست؟
1. مسلماني، عمداً مرتدي را به قتل برساند.
2. مرتدي، مرتد ديگر را عمداً به قتل برساند.
3. كافر ذمي، مرتدي را به قتل برساند.
4. در موارد فوق چنانچه قتل غيرعمد باشد، قاتل چه مسؤوليتي دارد؟
آيا ديه‌اي براي مرتد ثابت است؟
در فرض ثبوت، مقدار آن را بيان فرماييد.
5.
ب)
آيا در صورت فوق فرقي بين اقسام مرتد و زن يا مرد بودن مرتد
مي‌باشد يا خير؟
جواب 1: اگر مسلمان عمداً مرتدّي را بكشد قصاص نمي‌شود.
جواب 2: اگر مسلمان عمداً مرتدّي را بدون اذن حاكم شرع بكشد گناه كرد و تعزير مي‌شود.
جواب 3: اگر مرتد عمداً مرتدّي را بكشد قصاص مي‌شود.
جواب 4: اگر كافر ذمّي عمداً مرتدّي را بكشد قصاص مي‌شود.
جواب 5: اگر مسلمان به طور غيرعمد (اعم از شبه عمد يا خطاء ) مرتدّي را بكشد ديه ندارد.
جواب 6: قتل غيرعمدي مرتد ديه ندارد.
جواب 7: مهدورالدم بودن مرتد بايد به حكم حاكم شرع ثابت شود.
جواب 8: ترور مرتد جايز نيست.
*******جوادي آملي 16 / 9 / 1386

از طرف فرقه … مَجّاناً كارهايي عمومي مثل راه‌هاي عمومي و لوله كشي آب و پل و برق و نهر و غيره درست مي‌كند و دعواي ايشان اينست كه اينها از طرف حقوق غرباء و بيچاره مجمع جهاني و افراد خيّر مي‌آورند و به مردم مي‌رسانند، تا حال از طرف اينها هيچ تبليغ چيزي ندارد و بر نظر اينها اين كارها را انجام مي‌دهند. آيا چنين كمك از اينها گرفتن جايز است يا خير؟
هر چند غالب اين گونه خدمات با هدف تبليغ همراه است ولي با علم به عدم ترتّب مفسده اشكالي ندارد.
*******جوادي آملي 23 / 1 / 1382

آيا مي‌توان زير قبرستان ساختمان بنا كرد به طوري كه سقف ساختمان كف قبرستان باشد؟
در صورتي كه مستلزم تصرّف يا موجب ضرر به قبرستان نشود جايز است.

شخص منافق يا كافر در بلاد شيعيان فوت كرده است و به خيال شيعيان شيعه است و اين شخص را دفن كردند و بعد از مدتي فهميدند كه كافر است يا منافق آيا مي‌شود او را نبش قبر كنند يا خير؟
: در صورتي كه كافر بودن وي شرعاً محرز شده باشد نبش قبر و انتقال جسد ميّت كافر از قبرستان مسلمين واجب است.

ياد گرفتن موسيقي و استفاده از آن در مجالس و شركت در كلاس چه حُكمي دارد؟
جواب 1: موسيقيِ مخصوص مجلس گناه حرام است.
جواب 2: موسيقيِ آزاد كه ويژه مجلس گناه نيست در صورتي كه همراه با گناه ديگر نباشد حلال است.
*******جوادي آملي 23 / 2 / 1383

آيا تغيير جنسيت (مرد به زن و بالعكس) جايز است يا نه؟
سؤال 2: ادلّه فقهي كه مي‌توان براي اثبات يا رد آن بيان كرد چيست؟
سؤال 3: اگر در كشور اسلامي چنين عملي صورت گيرد (در صورت عدم جواز) تكليف مطلعين فقط امر به معروف و نهي از منكر است يا نه؟
جواب 1: تغيير جنسيّت حرام نيست.
جواب 2: نبودن دليل بر حرمت براي اثبات جواز كافي است.
جواب 3: در صورت اطلاع هر كس برابر وضع كنوني به لحاظ محرم يا نامحرم بودن عمل مي‌كند.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 83

احتراماً به عرض مي‌رساند آيا طلبه‌اي كه درس خارج مي‌خواند و در كنار درس خواندن به جهت مشكلات معيشتي (اجاره خانه، وام و …) در راستاي طلبگي در دفتر تبليغات حوزه علميه مشغول به كار مي‌باشد آن هم خدمت به طلاب مي‌باشد مي‌تواند از شهريه استفاده نمايد؟
در صورتي كه درسِ گوش داده را مطالعه نموده و با فهميدن آن درصدد نشر احكام اسلامي باشد مي‌تواند از شهريه استفاده نمايد.
*******جوادي آملي 27 / 9 / 1387

آيا ريش تراشي موجب فِسق بوده و با جايگاه قاضي، امام جماعت و امثال آن سازگار مي‌باشد؟
اصرار بر تراشيدن موجب فسق و مانع تحقق عدالت است.
*******جوادي آملي 12 / 9 / 1387

لطفاً حكم شرعي سه مسأله ذيل را مرقوم فرماييد:
1. تيغ زدن صورت يا ماشين به گونه‌اي كه در حكم تيغ باشد.
2. استفاده از كراوات.
3. كشيدن سيگار (چه در مكاني كه ديگري نيست يا در حضور ديگران كه از
دود و بوي سيگار، اذيت مي‌شوند. )
*******پاسخ:***** 1. احتياط واجب ترك تيغ زدن به موي صورت يا ماشين كردن آن كه
در حكم تيغ باشد.
جواب 2: احتياط لازم ترك كراوات در شرايط كنوني است.
جواب 3: سيگار كشيدن اگر موجب اعتيادِ ضرر آور آن است جايز نيست و اگر سبب اعتياد نمي‌شود و براي استعمال كننده‌ي آن ضرر ندارد ليكن موجب آلودگي محيط زيست مي‌شود لازم است ترك شود.
*******جوادي آملي 10 / 11 / 87

احتراماً نظر به محدوديت ظرفيت توليد، پالايش و عرضه گاز طبيعي و مصرف بي‌رويه انرژي به خصوص گاز طبيعي در فصل زمستان توسط برخي از مشتركين محترم كه نهايتاً منجر به تعدي به حقوق عمومي و سلب امكان بهره‌مندي عادلانه مجموعه مشتركين از نعمت خدادادي گاز طبيعي، بروز مشكل در گازرساني به برخي از نقاط كشور و نيز ايجاد وابستگي به خارج در واردات بيشتر گاز به دليل اهمال در مصرف توسط بخشي از مشتركين مي‌گردد، از اين رو از محضر مبارك استدعا دارد نظر شريف را در ارتباط با وظيفه مؤمنين به ويژه مقلدين آن حضرت در خصوص اجتناب از اسراف و رعايت اصول ايمني مصرف بهينه گاز طبيعي مرقوم فرمايند.
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. تعدّي به حقوق عمومي و تضييع اموال در كيفيت توليد، توزيع و مانند آن جايز نيست.
2. اسراف در مصرف گاز و غير آن جايز نيست.
*******جوادي آملي 28 / 1 / 1388

«با عنايت به فجايع دلخراش فلسطين و استمرار جنايات همه جانبه استكبار و صهيونيست خون آشام با تداوم محاصره باريكه غزه و نسل كشي توأم با كشتار بي‌رحمانه زنان، مردان و كودكان كه حاصل آن در آستانه فاجعه انساني قرار گرفتن پاره تن اسلام و آمار فزاينده ويراني بيمارستان‌ها، مساجد و … همچنين معلوليت‌ها و زخمي‌هاي ساكنين آن مي‌باشد لذا از محضر شريف آن مرجع عالي قدر استدعا دارد نظر مبارك راجع به جمع آوري و ارسال كمك‌هاي مردمي خاصه اختصاص بخشي از وجوهات «سهمين» به اين مهم را مرقوم فرماييد؟
«پرداخت زكات و ثلث سهمين مباركين جايز و اميد قبول خداوند خواهد بود.»
*******جوادي آملي 12 / 10 / 1387

احتراماً مستدعيست نظر مبارك را در مورد سه فرع فقهي زير مرقوم فرماييد. مزيد توفيقات حضرتعالي در تبليغ معارف دين را از خداوند متعال مسألت مي‌نمايم.
الف)
اگر دختر شيعه با مردي كه داراي مسلك اهل حق است ازدواج نمايد آيا محرميت ايجاد مي‌شود و اين ازدواج مشروع است يا خير؟ و آيا فرزندي كه از اين زوج متولد مي‌شود طهاره مولد دارد و حلال‌زاده است؟
ب)
اگر مقتوله به قتل عمد، داراي پدر و مادر باشد و پدر داراي مسلك اهل حق باشد آيا پدر حق قصاص و يا ديه دارد يا خير؟
ج)
آيا اگر مقتوله به قتل عمد، داراي مسلك اهل حق باشد مي‌توان از قاتل كه شيعه است قصاص نمود؟
1. عنوان اهل حق بر چند گروه اطلاق مي‌شود. معيار حكم شرعي آنست كه اگر كسي به همه اصول مذهبي معتقد باشد ازدواج با وي جايز و فرزند نيز داراي طهارت مولد بوده و حلال‌زاده است.
2. اگر پدر مانند مادر مسلمان باشد و به اصول اسلامي معتقد باشد حق قصاص دارد.
3. اگر مقتوله مسلمان باشد و به اصول اسلامي معتقد باشد مي‌توان از قاتل هر چند شيعه باشد حق قصاص را استيفاء نمود. البته در صورتي كه قاتل مرد باشد بايد نصف ديه را به اولياي قاتل پرداخت كرد.
*******جوادي آملي 10 / 2 / 88

با احترام به استحضار مي‌رساند، مركز نابينايان كشور وابسته به موسسه خيريه و نيكوكاري … كه از گذشته نسبت به چاپ قرآن كريم به خط بريل جهت استفاده نابينايان كشور اقدام نموده است، در نظر دارد در نحوه كتابت قرآن كريم به خط بريل حتي المقدور از تعداد اشكال (اعم از اعراب، علائم و بعضي حروف كه به تلفظ نمي‌آيند) كاسته شود تا نسخه‌اي كم حجم‌تر فراهم گردد كه قرائت آن براي روشندلان آسان باشد.
از جمله:
1 - حذف «الف جمع» مانند حذف الف در كلمات قالوا (قالو) و آمنوا (آمنو)
2 - نوشت «الف» در وسط برخي كلمات قرآن كه در رسم الخط نوشته نمي
شود مانند نوشتن الف در
لمات هذا (هاذا) و ذلك (ذالك)
3 - حذف «واو» در كلماتي مانند أولوا (ألوا) و أولي (ألي) كه در تلفظ خوانده نمي‌شوند.
لازم به ذكر است با توجه به اين كه هر يك از اعراب و حروف در خط بريل با علامت مشخصه‌اي قابل درك مي‌باشد، لذا خواهشمند است در خصوص اين رسم الخط رهنمود لازم را مبذول فرماييد.
1 - نوشتن قرآن كريم براي نابينايان به رسمي كه به قرائت درست آن آسيب نرساند، جايز است.
2 - اولي آنست كه در صورت امكان رسم الخط رايج و صحيح ملحوظ گردد.
*******جوادي آملي، 5 / 3 / 88

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمي *******جوادي آملي (دامت بركاته)
سلام عليكم!
احتراماً، خواهشمند است نظر مبارك را در مورد مسائل ذيل اعلام فرماييد:
آيا مي‌توان در انتخابات به بهانه حفظ نظام اسلامي يا برگزيده شدن نامزدي كه ما او را اصلح مي‌دانيم كارهاي ذيل را انجام داد:
1. در شمارش آراء دست كاري كرده، آن را كم يا زياد كنيم؟
2. به جاي ديگران رأي داده، يا بيش از يك رأي به صندوق بيندازيم؟
3. آراء رقيب را هنگام شمارش، حذف يا باطل كنيم؟
4. رأي بيسوادها را طبق نظر خودمان بنويسيم؟
5. با شناسنامه‌هاي اموات كه هنوز باطل نشده‌اند رأي دهيم؟
جمعي از استادان حوزه و دانشگاه
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. امور ياد شده خيانت و حرام است.
2. هرگز هدف وسيله را توجيه نمي‌كند و مايه وهن نظام جمهوري اسلامي است.
پ
*******جوادي آملي، 10 / 3 / 88

احكام كلي / وجوب امداد
آيا وجوب امداد رساني به مصدومين و آسيب ديدگان، اختصاص به اقدام و تلاش فقط براي نجات جان آنها دارد يا كمك‌هاي مالي، همچنين نگهداري از اموال آسيب ديدگان را نيز شامل مي‌شود؟ حكم كلي در اين خصوص چيست
؟
1 - حفظ جان و مال محترم بر مسلمان واجب است.
2 - امداد رساني به مصدوم‌ها برابر عقد متقابل واجب است
3 - حفظ جان مقدم بر حفظ مال است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / وجوب امداد
آيا اهمال و مسامحه در امداد كه منجر به نقص عضو يا موت مصدوم گردد، موجب ضمان و ديه مي‌باشد؟
1 - تقصير در امداد رساني به مصدوم حرام است.
2 - ضمان خسارت برابر تعهد متقابل است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / وجوب امداد
چنانچه برخي سازمان‌ها يا امدادگران ما را از اقدام امدادگري و امداد رساني نهي نماينده ولي اطمينان داريم كه مي‌توانيم مصدوم را نجات دهيم و يا در نجات مصدوم كمك كنيم، چه وظيفه ي شرعي چيست؟
1 - در صورت انحصار امداد نهي از آن حرام است
2 - در صورت انحصار امداد با صرف نهي سازمان، حكم شرعي يعني لزوم حفظ جان و مال محترم ساقط نمي‌شود مگر آنكه سازمان متبوع مانع شود.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / وجوب امداد
آيا كفن و دفن غير مسلمان واجب است يا نه؟ در صورت وجوب بايد طبق آيين آنها باشد يا طبق دستور اسلام؟
در صورت نبودن هم آيين غير مسلمان كفن و دفن غير مسلمان همانند مسلمان واجب نيست هر چند اصل دفن براي حفظ بهداشت لازم است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / وجوب امداد
اگر در انتقال اجساد بر اثر پرت شدن جسد يا انباشته شدن آنها يا به سببي ديگر، جسدي آسيب ببيند آيا امداد گر ضامن است؟
در صورت ضمان، آيا بين مواردي كه امدادگر از روي قصور يا تقصير يا ناچاري اقدام نموده تفاوتي وجود دارد؟
1 - در صورت تقصير، اهانت به اجساد مؤمنان حرام است
2 - ضمان خسارت عمدي به عهده مقصر است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / ترجيح در امداد
آيا در وجوب امداد و نجات مصدومين تفاوتي بين مسلمان و غير مسلمان وجود دارد؟
امداد مسلمان بر امداد غير مسلمان مقدم است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / ترجيح در امداد
در مقام تزاحم امداد، ترجيح با چه مصدوميني مي‌باشد؟ در اين گونه موارد معيارهاي ترجيح را چه مي‌دانيد؟
1 - اسلام بر كفر، عدل بر فسق، علم بر جهل، خدمت بر خيانت و … سبب ترجيح در موارد تزاحمند.
2 - امداد اعلم بر امداد عالم، امداد آعْدل بر امداد عادل، امداد اتقي بر امداد تقّي رجحان دارد.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / ترجيح در امداد
اگر نجات تعداد زياد از مسلمين متوقف بر فوت تعداد ديگري باشد مثل اينكه براي نجات 20 نفر كه در طبقه سوم ساختمان قرار دارند بايد بخشي از طبقه دوم را تخريب كرد كه اين كار موجب مرگ 5 نفر مي‌شود كه در طبقه اول گرفتار شده‌اند، وظيفه چيست؟
و در صورت فوت افراد ديه دارد يا نه و اگر ديه دارد بر عهده كيست؟
1 - كشتن مسلماني براي نجات افراد بيشتر از مسلمانان حرام است.
2 - كشتن يك فرد مسلمان در صورت امكان حيات او اگر عمد يا شبه عمد يا خطاي محض باشد هر
دام حكم خاص خود را دارد.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / ترجيح در امداد
اگر نجات انسان مشروط به تخريب با استفاده از اموال ديگران باشد، ضامن اموال كيست؟
اگر امدادگر ضامن باشد ممكن است در خيلي از موارد به همين علت از نجات مصدوم خود داري كند تكليف چيست؟
اگر گرفتار شدن كسي كه نجات او متوقف بر اتلاف مال ديگري باشد در اثر جنايت عمدي خود بود آن شخص گرفتار ضامن است و اگر در اثر حوادث طبيعي و غير اختياري بود حكومت اسلامي ضامن است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / مصدومين خطر ساز
آيا چشم پوشي از حيات بعضي مصدومين يا عدم امداد رساني به آنان كه به منظور از بين بردن بيماريهاي مهلك و مسري و پيشگيري از تلف شدن جمع زيادي از مردم آن منطقه صورت مي‌گيرد، جائز است يا نه؟ در صورت جواز ديه دارد يا نه و بر عهده چه كسي مي‌باشد؟
در صورت علم يا اطمينان به سرايت بيماري مهلك ترك امداد مصدومان جائز است و ديه بر مأمور امداد رساني نيست.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / مصدومين خطر ساز
آيا تشخيص و گواهي اطباء مبني بر فوت افراد داراي مرگ مشكوك در حوادث و بلايا، (صاعقه، زلزله، سكته و … ) كفايت مي‌كند يا اينكه براي يقين به موت بايد تا مدتي صبر كند؟ اگر نگهداري ممكن نباشد تكليف چيست؟
1 - تشخيص طبيب حاذق و مؤمن كافيست.
2 - اگر موردي باشد كه خردمندان جامعه به قول پزشك اطمينان نكنند و در حال شك باشند لازم است صبر شود يا يقين به مرگ حاصل گردد.
3 - براي نگهداري تا حد ممكن كوشش شود.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

احكام كلي / سوزاندن ميت
اگر متخصصين براي كنترل يك بيماري مسري، مصّر به سوزاندن جسد ميت مسلمانان باشند، آيا سوزاندن آن جائز است؟
در صورت جواز آيا ديه هم دارد؟
اگر ديه دارد به عهده چه كسي است؟
دستور دهنده يا مجري دستورر يا حكومت اسلامي؟
1 - سوزاندن جسد ميت مسلمان حرام است
2 - جسد ميت بايد دفن شود.
3 - سوزاندن جسد ميت مسلمان ديه دارد.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

حين امداد / تشريح ميت
هنگامي كه يك تيم پزشكي براي آزمايشها و تحقيقات پزشكي احتياج دارند، قلب يا بعضي از اعضاي ميتي را از جسد جدا سازند و پس از رفع احتياط، اقدام به دفع آن كنند.
الف)
آيا با توجه به اينكه امواتي كه اين آزمايشها بر روي آنها اعمال مي‌شود از مسلمانان هستند، اقدام به اين كار جايز است؟
ب)
آيا دفن قلب و بعضي از اعضاء جسد جداي از بدن ميت جايز است؟
1 - تشريح جسد مسلمان جائز نيست مگر در صورت انحصار و ضرورت مانند حفظ حيات انسان محترم يا كشف مطالب علمي كه تأمين سلامت جامعه وابسته به آن است.
2 - دفن اجزاء در كنار بدن ميت لازم و در صورت عسر و حرج جداگانه دفن شود.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

حين امداد / تشريح ميت
آيا جهت كالبد شكافي به منظور انجام آزمايشات و پيشرفتهاي علمي در صورت عدم دسترسي به اجساد غير مسلمان مي‌توان از اجساد بالغ، نابالغ و جنين مسلمان استفاده كرد؟
1 - كالبد شكافي جسد مسلمان جهت صرف آموزش يا آزمايش جائز نيست.
2 - در صورت ضرورت براي حفظ جان انسان محترم جائز است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
براي نجات افراد حادثه ديده و نيز بيرون آوردن مصدومين و جنازه‌ها از زير آوار و عدم وجود امدادگر محروم و عدم امكان پوشاندن بدن‌هاي عريان، ناچار به نگاه به بدن نامحرم يا لمس آن هستيم، وظيفه چيست؟
نگاه به بدن نامحرم و لمس آن در حال ضرورت و بدون قصد گناه جائز است.
*******جوادي آملي 31 / 2 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
نگاه به زيورآلاتي كه ميت زن بر بدن دارد چه صورتي دارد؟
نگاه به زيوري كه بر بدن نا محرم است بدون نگاه به بدن وي اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
آيا در عدم جواز نگاه و لمس فرقي بين اعضاي ظاهر و داراي پوشش بدن مي‌باشد؟
1 - نگاه به صورت و دست بدون قصد لذت جائز است.
2 - نگاه به ساير اجزاي بدن زن نامحرم و موي او جائز نيست و فرقي بيان ظاهر و پوشيده نيست.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
آيا در عدم جواز لمس و نظر فرقي بين مسلمان و غير مسلمان مي‌باشد؟
1 - نگاه به بدن كافر نا محرم بدون لذّت و بدون ترس از ارتكاب گناه جائز است.
2 - لمس بدن كافر نا محرم جائز نيست.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
نگاه به بدن مرده نامحرم و لمس آن، همچنين نگاه و لمس عورت ميت در مواردي كه براي تشخيص موضوعات احكام شرعي لازم باشد، چه حكمي دارد؟
1 - نگاه و همچنين لمس جسد نا محرم براي تشخيص موضوع حكم لازم جائز است.
2 - نگاه و نيز لمس عورت در حال ضرورت جهت تشخيص موضوع حكم لازم، جائز است.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
اگر مصدوم يا قَيِّم و بستگان او مانع امداد و نجات حادثه ديده شوند، تكليف امدادگر چيست؟
1 - حفظ جان مصدوم واجب است.
2 - در صورت اقدام مؤثّر بستگان مصدوم بر امدادگر لازم نيست.
3 - در صورت عدم اقدام آنها يا بي‌تأثير بودن اقدام آنان بر امدادگر لازم است.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
تنفس دهان به دهان (CPR) توسط امدادگر براي نامحرم در موارد ذيل چه حكمي دارد:
1 - در صورت نبود همجنس و محرم.
2 - عدم آشنايي هم جنس و محرم با امور امدادي.
3 - حاد بودن حال مصدوم و عدم مجال رسيدن محرم و هم جنس.
1. جايز است
2. جايز است
3. جايز است.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / حكم لمس و نظر يا تماس با مصدوم
اگر شخصي نا محرم در حمام يا استخر مصدوم شده باشد آيا پوشاندن بدن وي، پيش از نجات در صورتي كه پوشاندن برايش مضر باشد، مثل گرما زده باز هم واجب است؟
همچنين اگر پوشاندن بدن باعث تأخير در نجات مصدوم و يا منجر به مرگ وي شود، چطور؟
1 - پوشاندن با پارچه نازك و مانن آن كه مانع ديدن باشد لازم است.
2 - اگر همين مقدار هم مضر باشد لازم نيست.
3 - تأخير درمان كه موجب مرگ يا ضرر مصدوم شود جائز نيست.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / ارتكاب حرام براي امداد و نجات مصدوم
اگر نجات يك مصدوم متوقف به امري غير شرعي (مثل خوراندن مشروب الكلي براي مسموميت يا گازهاي خاص) باش، وظيفه چيست؟
در صورت انحصار علاج و اطمينان به تأثير آن كار غير مشروع، ارتكاب آن به مقدار ضرورت جائز است.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / ارتكاب حرام براي امداد و نجات مصدوم
يكي از راه‌هاي اضطراري امداد سرما زده ايجاد تماس بدني وسيع با بدن امدادگر است در اين صورت اگر امدادگر به جهت تماس با مصدوم سرما زده نا محرم خوف وقوع در مفسده را داشته باشد يا در ملاء عام صورت خوشي ندارد، وظيفه چيست؟
1 - حفظ جان محترم لازم است.
2 - پرهيز از وقوع در فساد واجب است.
3 - در صورت انحصار و نبودن محرم تماس با مصدوم نامحرم جائز است
4 - هر گونه فسادي بعداً دامنگير امدادگر شد مسؤول خداوند خواهد بود.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88

حين امداد / تصرف در اموال مناطق حادثه ديده
اگر انسان زنده‌اي كه از زير آوار بيرون آورده مي‌شود، بر اثر نخوردن غذا و غيره (مثلا كودكي كه بر اثر نبود شير و دارو) ممكن است جان بدهد، آيا مي‌توان از مواد غذايي، دارو و وسايل ديگران بدون اذن آنها براي نجات اين اين گونه افراد استفاده كرد؟ ضمانت مال به عهده چه كسيست؟
1 - استفاده از اموال ياد شده در حال ضرورت جائز است.
2 - ضمان آن به عهده‌ي مصدوم يا ولي اوست مگر آنكه سازمانِ متعهدِ به امداد بودجه‌اي براي اين گونه هزينه‌ها داشته باشد.
*******جوادي آملي 1 / 3 / 88
*******جوادي آملي

شخصي در زمان زنده بودن حضرت امام خميني رحمه الله عليه از ايشان تقليد مي‌كرده و اكنون نيز به اذن مجتهد زنده باقي بر ميت (حضرت امام) مانده است بفرماييد از نظر پرداخت وجوهات آيا حضرت امام دفتر اخذ وجوهات دارند؟ و بايد به آنجا پرداخت كرد؟ و يا اينكه به مجتهدي كه به اذن او باقي بر امام مانده است بايد پرداخت كرد از نظر شرعي راهنمايي بفرماييد.
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم:
به مرجع زنده مراجعه شود.
*******جوادي آملي 10 / 2 / 1390

زميني است كه پيش از 60 سال وقف شده كه مقداري از محصول آن براي بزرگداشت شهداي بدر و احد و حنين و كربلا خرج شود و الان به مقداري از آن زمين براي تاسيس سالن مطالعه احتياج مبرم داريم بي‌زحمت پاسخ مناسب را بيان فرماييد.
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. تغيير كاربري در صورتي كه درآمد آن بيشتر يا مساوي باشد جايز است.
2. لازم است اجاره زمين وقفي برابر وقفنامه مصرف شود.
3. توليت متولي شرعي محفوظ و تمام امور با سرپرستي او انجام شود.
*******جوادي آملي 22 / 12 / 1389

محضر مبارك مرجع عاليقدر حضرت آيت الله *******جوادي آملي سلام عليكم يه آرزوي سلامتي وطول عمر براي حضرت مستطاب عالي استدعا دارد نظر مبارك دا در خصوص مساله ذيل مرقوم بفرماييد:
آيا در اعمال حج حلق با ماشينهايي كه مانند تيغ موي سر را مي‌تراشد كفايت ميكند يا حتما بايد با تيغ باشد
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
حلق با ماشينهايي كه مانند تيغ مو را مي‌تراشد كفايت ميكند
*******جوادي آملي 11 / 3 / 1390

سلام عليكم
احتراماً ضمن آرزوي سلامتي و طول عمر با بركت براي آن وجود شريف، شخصي در سن ميانسالي در زمان حيات خود و در كمال صحت و سلامت تمام اموال خود را با تمام اختيارات به صورت ثبتي و قانوني جهت صرف در امور خيريه به اينجانب واگذار و از ملكيت خويش خارج و در زمان حيات و ممات از خود و وارث سلب اختيار نموده و مواردي كه مي‌بايست در امر خير صرف شود را به صورت كتبي براي اينجانب مرقوم نموده است (از جمله رفع احتياجات وارث).
عليهذا با عنايت به فوت شخص مورد نظر و سلب اختياري كه از خود و ورثه در زمان حيات و ممات خويش نموده و با توجه به اينكه كليه اموال آن مرحوم قانونا و رسماً بنام اينجانب بوده و شخص مرحوم مقروض نيز مي‌باشد، نظر مبارك را در مورد ذيل مرقوم فرماييد.
1. آيا اموال متعلق به ورثه بوده يا اينجانب مي‌بايست مطابق نظر مكتوب آن مرحوم (صرف در امور خيريه) عمل نمايم؟
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. اموالي را كه در زمان حيات خود از ملك خويش خارج كرد ورثه در آن حق ندارند.
2. اموالي كه به اذن او در زمان حيات وي مصرف شد، ورثه حق ندارند.
3. اموالي كه در زمان او نه به كسي منتقل شد و نه به اذن او مصرف شد بايد به اين شرح عمل شود:
بعد از هزينه تجهيز ميّت همه ديون از اصل مال گرفته شود.
مهريّه همسران دين است و از اصل مال داده مي‌شود.
ثلث مال برابر وصيت عمل مي‌شود.
بقيه اموال متعلق به ورثه است.
*******جوادي آملي 12 / 1 / 1391

بسمه تعالي
احتراماً معروض مي‌دارد در يكي از روستاهاي شهرستان … قطعه زمين بزرگي وجود دارد كه اختصاصا براي ايجاد قبرستان و دفن اموات توسط مالك آن از سالهاي بسيار دور وقف گرديده است و وقف نامه آن نيز موجود است در درون اين زمين مقبره اي وجود دارد كه متعلق به يكي از بزرگ زادگان است كه نسب وي با چندين واسطه به يكي از امامان عَلَيْهم‌ُالسَّلَام مي‌رسد اين مقبره هيچ گونه زمين موقوفه اي ندارد و زمين‌هاي اطراف اين مقبره همانگونه كه فوقا عرض شد داراي مالك بوده كه جهت دفن اموات وقف گرديده است حال با توجه به مراتب فوق:
1 - آيا ايجاد ساختمان غسال خانه در زمين مذكور منافي با نيت واقف مي‌باشد
2 - بر اثر بي اطلاعي عده اي و عدم كسب اجازه از مجتهد جامع الشرايط شاختمانهاي به اسم تكيه و سقا تالار در زمين ساخته شده و قسمتي از محوطه نيز به عنوان آشپزخانه مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه اين مستحدثات قسمتهايي از زمين مذكور را از حيز انتفاع مورد نظر واقف انداخته است
a.
الف: آيا بقاي چنين مستحدثاتي از نظر شرعي صحيح مي‌باشد يا خير؟
b. حكم نماز و ساير عبادات در اين ساختمانها چيست؟
3 - اخ
*******پاسخ:*****
بِسْمِ اللَّه الرحمن الرحيم
1. ساختن غسّال خانه در زمين مزبور جايز است.
2. ساختمان حسينيه و سقّا تالار را خراب نكنند ولي سالانه اجاره زمين پرداخت شود.
3. نماز و ساير عبادات و نيز خدمات ديني در آن ساختمانها به شرط پرداخت اجاره جايز است.
4. توسعه مقبره مذكور بدون نبش قبر مؤمني و احداث رواق به قدر معمول كه عده اي در آن دفن شوند اشكال ندارد.
*******جوادي آملي 7 / 12 / 1390

بسم الله الرحمن الرحیم
جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ في سَبيلِ اللَّهِ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (سوره توبه آیه 41)
با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد نماييد؛ اين براى شما بهتر است اگر بدانيد حضرت رضا (عليه السّلام): خدا رحم نماید بنده‌اى كه امر ما را زنده (و برپا) دارد ... علوم و دانشهاى ما را ياد گيرد و به مردم ياد دهد، زيرا مردم اگر سخنان نيكوى ما را (بى آنكه چيزى از آن كاسته و يا بر آن بيافزايند) بدانند هر آينه از ما پيروى (و طبق آن عمل) مى كنند
بنادر البحار-ترجمه و شرح خلاصه دو جلد بحار الانوار ص 159
بنیانگذار مجتمع فرهنگی مذهبی قائمیه اصفهان شهید آیت الله شمس آبادی (ره) یکی از علمای برجسته شهر اصفهان بودند که در دلدادگی به اهلبیت (علیهم السلام) بخصوص حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) و امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شهره بوده و لذا با نظر و درایت خود در سال 1340 هجری شمسی بنیانگذار مرکز و راهی شد که هیچ وقت چراغ آن خاموش نشد و هر روز قوی تر و بهتر راهش را ادامه می دهند.
مرکز تحقیقات قائمیه اصفهان از سال 1385 هجری شمسی تحت اشراف حضرت آیت الله حاج سید حسن امامی (قدس سره الشریف ) و با فعالیت خالصانه و شبانه روزی تیمی مرکب از فرهیختگان حوزه و دانشگاه، فعالیت خود را در زمینه های مختلف مذهبی، فرهنگی و علمی آغاز نموده است.
اهداف :دفاع از حریم شیعه و بسط فرهنگ و معارف ناب ثقلین (کتاب الله و اهل البیت علیهم السلام) تقویت انگیزه جوانان و عامه مردم نسبت به بررسی دقیق تر مسائل دینی، جایگزین کردن مطالب سودمند به جای بلوتوث های بی محتوا در تلفن های همراه و رایانه ها ایجاد بستر جامع مطالعاتی بر اساس معارف قرآن کریم و اهل بیت علیهم السّلام با انگیزه نشر معارف، سرویس دهی به محققین و طلاب، گسترش فرهنگ مطالعه و غنی کردن اوقات فراغت علاقمندان به نرم افزار های علوم اسلامی، در دسترس بودن منابع لازم جهت سهولت رفع ابهام و شبهات منتشره در جامعه عدالت اجتماعی: با استفاده از ابزار نو می توان بصورت تصاعدی در نشر و پخش آن همت گمارد و از طرفی عدالت اجتماعی در تزریق امکانات را در سطح کشور و باز از جهتی نشر فرهنگ اسلامی ایرانی را در سطح جهان سرعت بخشید.
از جمله فعالیتهای گسترده مرکز :
الف)چاپ و نشر ده ها عنوان کتاب، جزوه و ماهنامه همراه با برگزاری مسابقه کتابخوانی
ب)تولید صدها نرم افزار تحقیقاتی و کتابخانه ای قابل اجرا در رایانه و گوشی تلفن سهمراه
ج)تولید نمایشگاه های سه بعدی، پانوراما ، انیمیشن ، بازيهاي رايانه اي و ... اماکن مذهبی، گردشگری و...
د)ایجاد سایت اینترنتی قائمیه www.ghaemiyeh.com جهت دانلود رايگان نرم افزار هاي تلفن همراه و چندین سایت مذهبی دیگر
ه)تولید محصولات نمایشی، سخنرانی و ... جهت نمایش در شبکه های ماهواره ای
و)راه اندازی و پشتیبانی علمی سامانه پاسخ گویی به سوالات شرعی، اخلاقی و اعتقادی (خط 2350524)
ز)طراحی سيستم هاي حسابداري ، رسانه ساز ، موبايل ساز ، سامانه خودکار و دستی بلوتوث، وب کیوسک ، SMS و...
ح)همکاری افتخاری با دهها مرکز حقیقی و حقوقی از جمله بیوت آیات عظام، حوزه های علمیه، دانشگاهها، اماکن مذهبی مانند مسجد جمکران و ...
ط)برگزاری همایش ها، و اجرای طرح مهد، ویژه کودکان و نوجوانان شرکت کننده در جلسه
ی)برگزاری دوره های آموزشی ویژه عموم و دوره های تربیت مربی (حضوری و مجازی) در طول سال
دفتر مرکزی: اصفهان/خ مسجد سید/ حد فاصل خیابان پنج رمضان و چهارراه وفائی / مجتمع فرهنگي مذهبي قائميه اصفهان
تاریخ تأسیس: 1385 شماره ثبت : 2373 شناسه ملی : 10860152026
وب سایت: www.ghaemiyeh.com ایمیل: Info@ghaemiyeh.com فروشگاه اینترنتی: www.eslamshop.com
تلفن 25-2357023- (0311) فکس 2357022 (0311) دفتر تهران 88318722 (021) بازرگانی و فروش 09132000109 امور کاربران 2333045(0311)
نکته قابل توجه اینکه بودجه این مرکز؛ مردمی ، غیر دولتی و غیر انتفاعی با همت عده ای خیر اندیش اداره و تامین گردیده و لی جوابگوی حجم رو به رشد و وسیع فعالیت مذهبی و علمی حاضر و طرح های توسعه ای فرهنگی نیست، از اینرو این مرکز به فضل و کرم صاحب اصلی این خانه (قائمیه) امید داشته و امیدواریم حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف توفیق روزافزونی را شامل همگان بنماید تا در صورت امکان در این امر مهم ما را یاری نمایندانشاالله.
شماره حساب 621060953 ، شماره کارت :6273-5331-3045-1973و شماره حساب شبا : IR90-0180-0000-0000-0621-0609-53به نام مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان نزد بانک تجارت شعبه اصفهان – خيابان مسجد سید
ارزش کار فکری و عقیدتی
الاحتجاج - به سندش، از امام حسین علیه السلام -: هر کس عهده دار یتیمی از ما شود که محنتِ غیبت ما، او را از ما جدا کرده است و از علوم ما که به دستش رسیده، به او سهمی دهد تا ارشاد و هدایتش کند، خداوند به او می‌فرماید: «ای بنده بزرگوار شریک کننده برادرش! من در کَرَم کردن، از تو سزاوارترم. فرشتگان من! برای او در بهشت، به عدد هر حرفی که یاد داده است، هزار هزار، کاخ قرار دهید و از دیگر نعمت‌ها، آنچه را که لایق اوست، به آنها ضمیمه کنید».
التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام: امام حسین علیه السلام به مردی فرمود: «کدام یک را دوست‌تر می‌داری: مردی اراده کشتن بینوایی ضعیف را دارد و تو او را از دستش می‌رَهانی، یا مردی ناصبی اراده گمراه کردن مؤمنی بینوا و ضعیف از پیروان ما را دارد، امّا تو دریچه‌ای [از علم] را بر او می‌گشایی که آن بینوا، خود را بِدان، نگاه می‌دارد و با حجّت‌های خدای متعال، خصم خویش را ساکت می‌سازد و او را می‌شکند؟».
[سپس] فرمود: «حتماً رهاندن این مؤمن بینوا از دست آن ناصبی. بی‌گمان، خدای متعال می‌فرماید: «و هر که او را زنده کند، گویی همه مردم را زنده کرده است»؛ یعنی هر که او را زنده کند و از کفر به ایمان، ارشاد کند، گویی همه مردم را زنده کرده است، پیش از آن که آنان را با شمشیرهای تیز بکشد».
مسند زید: امام حسین علیه السلام فرمود: «هر کس انسانی را از گمراهی به معرفت حق، فرا بخواند و او اجابت کند، اجری مانند آزاد کردن بنده دارد».