چگونگی روح انسان است كه چگونه بايد باشد ، يك امر ثابت و مطلق و
همگانی و هميشگی است ، ولی رفتار انسان كه عبارت است از پياده كردن
همان روحيات در خارج ، در شرايط مختلف ، مختلف میشود ، و بايد هم
مختلف بشود ، و به عبارت ديگر مظاهر و مجالی اخلاق انسانی در شرائط
مختلف ، مختلف است ، در يك جا انسان بايد يك جور عكسالعمل نشان
بدهد ، در جای ديگر جور ديگر ، نه اينكه انسان در يك جا بايد يك جور
باشد و در جای ديگر جور ديگر . خيلی فرق است بين اينكه بگوئيم بشر خودش
در هر عصری يك جور بايد باشد غير از جوری كه در عصر ديگر بايد باشد ، و
در هر منطقهای يك جور بايد باشد غير از جوری كه در منطقه ديگر بايد باشد
، و اينكه بگوييم انسان میتواند آنچنان شخصيت عالیيی داشته باشد كه در
همه جا يك جور باشد ولی مظاهر رفتارش در زمانهای مختلف و شرايط مختلف
متفاوت باشد .
طرح يك اشكال
ممكن است كسی بگويد : در اسلام دستورهايی هست در مورد خلقيات زن و
مرد كه پارهای از خلقيات را كه برای مرد پسنديده است برای زن ناپسند
معرفی میكند ، و برعكس پارهای از خلقيات را كه برای زن پسنديده است
برای مرد ناپسند معرفی مینمايد . آيا از نظر اسلام مدل اخلاقی و مدل انسانی
زن و مرد متفاوت است ؟ يعنی از نظر انسانيت ، اينها دو نوع انساناند ؟
و از نظر اسلام دو طرح برای