وضو می‏گيری ، حتی آن محلی كه در آن آب وضوی تو ريخته می‏شود ، لباسی كه‏
با آن نماز می‏خوانی ، تمام آنچه كه با اين عمل تو ارتباط دارد بايد مباح‏
باشد ، يعنی نبايد حرام باشد ، اگر يك نخ غصبی هم در لباس تو باشد اين‏
عبادت پذيرفته نيست . اين نيز پياده كردن يك برنامه تربيتی مربوط به‏
حقوق اجتماعی در پيكره عبادت است ، زيرا اگر اين شرط را برای عبادت‏
قرار نمی‏دادند، ضربه‏ای بر عبادت از آن جهت كه عبادت است وارد نمی‏آمد.

نماز و رو به قبله ايستادن

مسئله ديگر - كه باز از نماز مثال می‏آوريم - اين است كه [ اسلام می‏گويد
هنگام نماز ] همه رو به يك نقطه بايستند ، با اينكه خود اسلام تصريح‏
می‏كند كه از نظر واقعيت عبادت رو به هر طرف بايستيد فرق نمی‏كند .
« و لله المشرق و المغرب فاينما تولوا فثم وجه الله » ( 1 ) . از نظر
واقعيت عبادت ، ما رو به مشرق يا مغرب ، شمال يا جنوب ، رو به هر
طرف كه بايستيم ، فرق نمی‏كند ، يعنی اينطور نيست كه اگر رو به كعبه‏
بايستيم با خدا مواجه هستيم ولی اگر رو به كعبه نايستيم و به طرف ديگر
بايستيم با خدا مواجه نيستيم . نص قرآن است ، ولی در عين حال اسلام به‏
خاطر يك مصلحت تربيتی اجتماعی كه با روح عبادت ارتباط ندارد يعنی روح‏
عبادت متوقف به آن نيست چنين استفاده تربيتی‏ای در اينجا می‏كند ،
می‏گويد بجای اينكه نمازی كه می‏خوانی ، به هر طرف كه می‏خواهی باشد ، همه‏
مردم رو به يك نقطه

پاورقی :
. 1 سوره بقره ، آيه . 115