دين ، تنها ضامن اجرای اخلاق
در اينجا به اين مطلب میرسيم كه آيا اخلاق منهای دين میتواند وجود داشته باشد يا نه ؟ اگر هم بتواند وجود داشته باشد ، دين ، مؤيد و نيرو و پشتوانهای برای اخلاق میشود . بعضیها حتی خود فرنگیها چنين نظر دادهاند كه اخلاق منهای دين پايهای ندارد . داستايوفسكی نويسنده روسی میگويد : " اگر خدا نباشد همه چيز مباح است " . مقصودش اينست كه هيچ چيز ديگری كه بتواند واقعا مانع انسان از انجام اعمال ضد اخلاقی شود نيست . او نظريه كانت و ديگران را در اين زمينه قبول ندارد ، و منظورش از " اگر خدا نباشد " " اگر دين نباشد " است . تجربه نشان داده كه آنجا كه دين از اخلاق جدا شده ، اخلاق خيلی عقب مانده است . هيچيك از مكاتب اخلاقی غيردينی در كار خود موفقيت نيافتهاند . قدر مسلم اينست كه دين لااقل به عنوان يك پشتوانه برای اخلاق بشر ضروری است . اينست كه داد و فريادشان در اين زمينه بلند است - با تعبيرات مختلف - كه بشر هر اندازه كه از لحاظ صنعت و تمدن پيش رفته ، از نظر اخلاق عقب مانده است . چرا ؟ زيرا مكاتب اخلاقی وجود نداشته . مكاتب اخلاقی كه از قديم بوده بيشتر مذهبی بوده و بس ، و به هر نسبت كه دين و ايمان ضعيف گرديده عملا ديده شده است كه اخلاق بشر پائين آمده . اينست كه برای ايمان ، لااقل به عنوان پشتوانهای برای اخلاق