عقل بايد غربال كننده باشد
روايت بسيار معروفی داريم كه در " كتاب العقل و الجهل " كافی ، بحار و تحف العقول آمده است ( 1 ) و روايتی است كه " هشامبن الحكم " ( 2 ) متكلم معروف نقل كرده است از حضرت موسی بن جعفر عليهالسلام خطاب به خود هشام كه روايت بسيار مفصلی است و من قسمتهايی از آن را سالها پيش يادداشت كردم و اكنون همان قسمتها را برای شما میخوانم . در آنجا حضرت استناد میفرمايند به يك آيه در قرآن كه در سوره " زمر " است و میفرمايد : « فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه اولئك الذين هديهم الله الله و اولئك هم اولوا الالباب »( 3 ) . آيه عجيبی است : بشارت بده بندگان مرا ، آنان كه سخن را استماع میكنند ( 4 ) . بعد چكار میكنند ؟ آيا هر چه را شنيدند همان راپاورقی : . 1 اصول كافی 14 / 1 و تحف العقول / . 384 . 2 هشام از اصحاب حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر عليهما السلام است و خيلی هم مورد علاقه اين دو امام بوده است ، از متكلمين اصحاب امام و از فضلا ، و كسی است كه متكلمين بسيار بزرگ آن عصر - كه فرنگیها آنها را جزء نوابغ میشمارند و افراد فوق العادهای بودهاند از قبيل " نظام " و " ابوالهذيل علاف " - در مقابل اين مرد خضوع میكردند . شبلی نعمان در كتاب " تاريخ علم كلام " مینويسد كه " ابوالهذيل علاف " كسی بود كه همه از بحث با او احتراز داشتند ( يعنی اينقدر قوی بود ) و او از تنها كسی كه بيم داشت با او بحث كند هشام بن الحكم بود . . 3 سوره زمر ، آيه . 20 . 4 اينجا كلمه " سماع " هم نيست . نمیگويد : سمع القول يا يسمعون القول ، میفرمايد : يستمعون القول »يعنی به سخنان گوش فرا میدهند ، در سخنان دقت میكنند . چون " سماع " >