. 3 اخلاق حديثی ، يعنی اخلاقی كه محدثين با نقل و نشر اخبار و احاديث
در ميان مردم به وجود آوردهاند .
اين دو نوع اخلاق ، وجوه مشترك زيادی دارند گواينكه در بعضی نقاط ممكن
است اختلاف داشته باشند . اخلاق عارفانه محورش مبارزه و مجاهده با نفس
بوده است كه اين البته دراساس ، تعليم صحيحی است و با اخلاقی كه در
كتاب و سنت ذكر شده نيز وفق میدهد . ولی در آن نوعی افراط كاری شده
است كه منجر به يك سلسله تعليمات كه با كتاب و سنت سازگار نيست
گرديده و اخلاق اسلامی را يك مقدار از زندگی به مردگی كشانده است . اينها
تحت عنوان مبارزه با نفس و خودخواهی و خودپرستی ، آن چيزی را كه در
اسلام به معنی كرامت نفس و شرافت نفس آمده است و به حفظ آن توصيه شده
[ ناديده میگيرند ] . اسلام با نفس پرستی به معنی شكم پرستی و زن پرستی و
يا پول پرستی و جاه پرستی مخالف است و با همه اينها اگر بخواهد به
صورت معبود درآيد مبارزه میكند ، كه طبع انسان هم مايل به اينها است ،
و به اين جهت با اينها مبارزه میشود كه انسان طبعا به سوی اينها مايل
است . ولی چيزهايی هست كه طبع ، مايل به آنها نيست و با توصيه بايد
آنها را تقويت كرد ، از قبيل عزت خواهی ، شرافت خواهی و كرامت نفس
خواهی ، و اين معنايش اينست كه انسان توجهی به خلاف [ آن امور ] يعنی
به گوهر روح و نفس خود دارد و گوهر روح و نفس خود را برتر میداند از
پارهای كارها و خلقيات . اهتمام به اين " خودی " و زنده كردن اين "
خود " ، با مبارزه كردن با آن " خود " هر دو به سوی يك هدف است ، و
برعكس ، كشتن اين خود ، اثر كشتن آن خود را هم از ميان میبرد .
|