پاورقی : . 1 سوره اسراء ، آيه . 85
بیغرضی ، و طبعا روح بیتعصبی ، روح خالی از جمود ، و روح خالی از غرور .
وقتی انسان روايات زيادی را كه در موضوع علم وارد شده است مطالعه میكند
، میبيند چقدر تكيه شده است روی اين مطلب كه يك عالم نبايد تعصب
داشته باشد ، نبايد جمود داشته باشد ، نبايد تجزم داشته باشد كه هر چه من
تشخيص دادم ليس الا ، و فقط همين است . يك عالم نبايد غرور داشته باشد
و خيال كند آنچه كه او دارد تمام علم همان است ، بلكه بايد به اصل « وما
اوتيتم من العلم الا قليلا »( 1 ) مخصوصا توجه داشته باشد كه آنچه ما از
حقيقت میدانيم بسيار كم است . نتيجه اين است كه آنكه روح علمی دارد از
دليل به مدعا میرود . طلبهها میگويند : نحن ابناء الدليل ( البته اين
ادعا است . حالا كی چنين باشد و كی نباشد با خداست ) نميل حيث يميل ما
فرزند دليل هستيم ، هر جا دليل برود دنبال آن میرويم . دليل ، او را به
سوی مدعا میكشاند . ولی نقطه مقابل اينست كه انسان از مدعا میرود به
دليل ، يعنی اول مدعا را انتخاب میكند بعد میرود برای آن دليل پيدا كند
. طبعا آن دليلهای پيدا كردنی ، دليلهای ساختگی و تراشيدنی است ، و دليل
تراشيدنی ديگر دليل واقعی نيست و منشأ گمراهی انسان میشود . عالمهای
بزرگ كه روح علمی دارند غرورشان خيلی كمتر است - و يا ندارند - نسبت
به افراد كم بضاعتی كه روح علمی ندارند و چهار كلمهای میدانند و خيال
میكنند كه تمام علم همين است . در حديثی هست كه : « العلم علی ثلاثة
اشبار » يعنی علم سه وجب است ، يا سه قطعه است ، يا سه مرحله است :
« اذا وصل الی الشبر »
پاورقی : . 1 سوره اسراء ، آيه . 85 |