عقل بايد غربال كننده باشد

روايت بسيار معروفی داريم كه در " كتاب العقل و الجهل " كافی ،
بحار و تحف العقول آمده است ( 1 ) و روايتی است كه " هشام‏بن الحكم "
( 2 ) متكلم معروف نقل كرده است از حضرت موسی بن جعفر عليه‏السلام خطاب‏
به خود هشام كه روايت بسيار مفصلی است و من قسمتهايی از آن را سالها
پيش يادداشت كردم و اكنون همان قسمتها را برای شما می‏خوانم . در آنجا
حضرت استناد می‏فرمايند به يك آيه در قرآن كه در سوره " زمر " است و
می‏فرمايد :
« فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه اولئك الذين هديهم‏
الله الله و اولئك هم اولوا الالباب »( 3 ) .
آيه عجيبی است : بشارت بده بندگان مرا ، آنان كه سخن را استماع‏
می‏كنند ( 4 ) . بعد چكار می‏كنند ؟ آيا هر چه را شنيدند همان را

پاورقی :
. 1 اصول كافی 14 / 1 و تحف العقول / . 384
. 2 هشام از اصحاب حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر عليهما السلام است‏
و خيلی هم مورد علاقه اين دو امام بوده است ، از متكلمين اصحاب امام و
از فضلا ، و كسی است كه متكلمين بسيار بزرگ آن عصر - كه فرنگی‏ها آنها را
جزء نوابغ می‏شمارند و افراد فوق العاده‏ای بوده‏اند از قبيل " نظام " و
" ابوالهذيل علاف " - در مقابل اين مرد خضوع می‏كردند . شبلی نعمان در
كتاب " تاريخ علم كلام " می‏نويسد كه " ابوالهذيل علاف " كسی بود كه‏
همه از بحث با او احتراز داشتند ( يعنی اينقدر قوی بود ) و او از تنها
كسی كه بيم داشت با او بحث كند هشام بن الحكم بود .
. 3 سوره زمر ، آيه . 20
. 4 اينجا كلمه " سماع " هم نيست . نمی‏گويد : سمع القول يا يسمعون‏
القول ، می‏فرمايد : يستمعون القول »يعنی به سخنان گوش فرا می‏دهند ،
در سخنان دقت می‏كنند . چون " سماع " >