تسلط بر نفس
راجع به مسئله اراده و به تعبير ديگر تسلط بر نفس و مالكيت نفس ، آنچه كه در دستورهای اسلامی در اين زمينه رسيده است تحت عنوان تقوا و تزكيه نفس ، آنقدر زياد است كه ضرورتی ندارد ما به عنوان يك شاهد ، دليل بياوريم كه بله ، در اسلام به مسئله تقويت اراده توجه شده است . همينقدر برای اينكه نمونهای به دست داده باشيم ، جملهای را از نهجالبلاغه نقل میكنم كه جمله بسيار عالی و زيبايی در اين زمينه است . اميرالمؤمنين تعبيری دارند ، اول درباره خطا و گناه میفرمايند : « الا و ان الخطايا خيل شمس ، حمل عليها اهلها » . " مثل گناهان ، مثل اسبهای چموش است كه اختيار را از كف سوار میگيرند " . میدانيم گناه از آنجا پيدا میشود كه انسان تحت تأثير شهوات و ميلهای نفسانی خودش برخلاف آنچه كه عقل و ايمانش حكم میكند ، عملی را انجام میدهد . ايشان میفرمايند حالت گناه ، حالت از دست دادن انسان مالكيت نفس خود را است. آن وقت در مورد تقوا كه نقطه مقابل آن است میفرمايد: « الا و ان التقوی مطايا ( 1 ) ذلل ( 2 ) . » ولی مثل تقوا ، مثل مركبهای رام است كه اختيار مركب دستپاورقی : . 1 " مطايا " جمع مطيه به معنی مركب است . . 2 نهجالبلاغه ، خطبه . 16