میكند . روح زمان يعنی چه ؟ ! چه كسی چنين روحی را كشف كرده كه جامعه
حتما رو به تكامل میرود و اين روح زمان است كه دارد افراد را به پيش
میبرد و صحنهها كه تغيير میكند حتما براساس روح زمان است . ولی به هر
حال چنين فكری و چنين نظری در ميان اروپائيها بوده است ، كه اگر اين
حرف را بزنيم مسلم بايد اخلاق را نسبی بدانيم .
يك نكته ديگر هم هست ( اگر چه من اين را در نوشتههايشان نديدهام ولی
خيال میكنم منظورشان همين است ) و آن اينكه روح زمان چگونه عمل میكند ؟
آيا مثلا سر يك قرن كه میرسد فكرها را يكدفعه تغيير میدهد ، يا اينكه
تدريجا فكرها تغيير میكند ؟ تدريجا هم كه تغيير كند آيا عدهای به اصطلاح
پيشرو هستند كه آنها اول الهام میگيرند و بعد ديگران از آنها الهام
میگيرند ؟ آيا هميشه يك طبقه پيشرو و روشنفكر در جامعه وجود دارد كه
اينها حكم پيغمبران را دارند منتها پيغمبرانی كه نه از خدا الهام میگيرند
بلكه از روح زمان الهام میگيرند ؟ به اصطلاح خودشان طبقه انتلكتوئل . اين
طبقه در ابتدا الهام میگيرد و بعد ديگران به دنبال آنها میروند . اينها
در واقع برای اين طبقه يك نوع رسالت و پيغمبری قائلند .
اگر اين سخن را بگوييم قطعا ديگر هيچ اصول ثابت اخلاقی نخواهيم داشت ،
زيرا معيار ، پسند میشود . البته ما هم قبول داريم كه معيار ، پسند است
و پسندها تغيير میكند ، ولی ما معتقديم كه تغيير پسندها از نوع تغيير يك
مزاج است . يك مزاج يك حالت تعادل دارد و يك حالات انحرافی . جامعه
نيز ترقی و انحطاط دارد ، و همه تحولات جامعه را نمیشود به حساب تكامل
گذاشت . تعليمات
|