حضرت به طور كلی دستور محاسبه می‏دهد ، ولی در روايات ما تفسير بيشتر
اين مطلب اين است كه فرموده‏اند : « ليس منا من لم يحاسب نفسه فی كل‏
يوم » ( 1 ) . " هر كسی كه هر شبانه‏روز يك بار به حساب خودش رسيدگی‏
نكند او از ما نيست " . چون اغلب شما پزشك هستيد به شما مثال ذكر
می‏كنم . شما كه كار پزشكی داريد ، با اينكه كسی از شما حساب نمی‏كشد ،
ولی آخر شب آن صندوقتان را يك حسابی می‏كنيد كه امروز چقدر درآمد داشتيد
، و اگر در كار بيمارهايتان دقيق باشيد يك صورتی از بيمارهايتان داريد ،
يك حسابهايی داريد ، حساب می‏كنيد كه امروز چقدر و چگونه كار كردم .
همين جور بلبشو كه هيچ حسابی در كار انسان نباشد نيست .
يكی از مفاخر دنيای اسلام در اخلاق اين است كه به الهام همين دستورها ما
يك سلسله كتابها داريم در زمينه " محاسبة النفس " . سيدبن طاووس "
محاسبةالنفس " نوشته ، كفعمی " محاسبةالنفس " نوشته ، و در اغلب‏
كتب اخلاقی اسلامی و شايد در همه كتب اخلاقی - كه خواسته‏اند استيفاء كنند
- اين مسأله مراقبةالنفس و محاسبة النفس را مطرح كرده‏اند .

مشارطه ، معاتبه ، معاقبه

از نظر اسلام اگر كسی بخواهد خودش را تربيت كند ، اولين شرط ، مراقبه‏
است ، منتها می‏گويند قبل از مراقبه و محاسبه يك چيز هست ، و بعد از
مراقبه و محاسبه نيز يك چيز . قبل از مراقبه " مشارطه "

پاورقی :
. 1 " كافی " ج 2 ، ص . 453