است كه قابل اعتنا نيست . اسلام در تكاليف خود حرج ايجاد نمی‏كند ، يعنی‏
اين مقدارها را از نظر اسلام تحريم نمی‏كنند ، به صورت مكروه ذكر می‏شود يا
می‏گويند تركش مستحب است . ولی اگر يك چيزی زيانش قطعی باشد و مسلم‏
بشود كه زيان دارد ، از نظر اسلام قطعا حرام است ، و اگر فقهاء در بعضی‏
مسائل فتوا نداده باشند ، از اين لحاظ است كه به جنبه مطلب واقف‏
نيستند ، يعنی مطلب برايشان روشن نيست كه آيا واقعا ضرر دارد يا ندارد
. مثلا فتوا در مسئله كشيدن ترياك ، چنانكه مرحوم آقا سيد ابوالحسن در
رساله " وسيلة النجاش " ذكر كرده چنين است : يك وقت می‏گوييم كه يك‏
پك به ترياك زدن چطور است ( نه به صورت عادت درآمدن ) ؟ چون بر
مقياس ضرر است ، و اين ، آن مقدار معتقد به نيست پس حرام نيست ، ولی‏
عادت كردن يعنی ترياك كشيدن به گونه‏ای كه منجر به عادت شود ، و نيز هر
مقدمه‏ای كه موجب اين عادت گردد حرام است . و حال آنكه ما نه در قرآن‏
چيزی در مورد ترياك داريم و نه در سنت . معتاد شدن به ترياك را فقط به‏
اين دليل می‏گويند حرام است كه زيان دارد . يا مثلا هروئين كه يك مسئله‏
جديدی است و در قديم نبوده ، چون محرز است كه يك امری است كه قطعا
زيان دارد ، در حرمتش هم شكی نيست . در مورد سيگار و قليان نيز به همين‏
ترتيب استدلال می‏شود . كلی آن اين است كه هر چيزی كه زيان دارد حرام‏
است . ممكن است يك فقيهی خودش قليان و سيگار هم بكشد ، ولی او فكر
نمی‏كند كه يك چيز پرضرری است ، اما فقيه ديگری كه به ضررهای ايندو
آگاهتر است و برايش محرز است كه واقعا كشيدن آنها صدمه زدن به بدن‏
است ، عمر را كوتاه می‏كند ، به